STRONA G£ÓWNA

ZA GRANIC¡

MINIGALERIA

MAPKI

KSIÊGA GO¦CI

LITERATURA

KONTAKT
BARANÓW SANDOMIERSKI

BARCIANY

BARDO ¦L¡SKIE

B¡KOWA GÓRA

BESIEKIERY

BÊDZIN

BIERUTÓW

BIESTRZYKÓW

BOBOLICE

BOBROWNIKI

BODZENTYN

BOLESTRASZYCE

BOLKÓW

BORYS£AWICE ZAMKOWE

BROCHÓW

BRODNICA

BRZEG

BUKOWIEC

BYDLIN

BYSTRZYCA K£ODZKA

CHÊCINY

CHOJNICA

CHOJNIK

CIECHANÓW

CIESZÓW

CIESZYN

CZARNY BÓR

CZERNA

CZERNINA

CZERSK

CZÊSTOCHOWA

CZOCHA

CZORSZTYN

D¡BRÓWNO

DRZEWICA

DZIA£DOWO

DZIERZGOÑ

FREDROPOL (KORMANICE)

GDAÑSK

GI¯YCKO

GLIWICE

G£OGÓW

GNIEW

GNIEWOSZÓW Z.SZCZERBA

GOLUB-DOBRZYÑ

GO£AÑCZ

GOLCZEWO

GO£UCHÓW

GO¦CISZÓW

GÓRA

GRODZIEC

GRÓDEK

GRUDZI¡DZ

GRZÊDY

GRZMI¡CA z.ROGOWIEC

INOW£ÓDZ

JANOWICE WIELKIE z.BOLCZÓW

JANOWIEC

JAWOR

JEZIORO GÓRECKIE

KAMIENIEC Z¡BKOWICKI

KAMIENNA GÓRA

KARPNIKI

KAZIMIERZ DOLNY

KÊTRZYN

KÊTRZYN - KO¦CIÓ£

KIELCE

KLICZKÓW

K£ODZKO

KO£O

KONARY

KONIN-GOS£AWICE

KORZKIEW

KOWALEWO POMORSKIE

KO¬MIN WLKP.

KÓRNIK

KRAKÓW

KRAPKOWICE

KRAPKOWICE - OTMÊT

KRASICZYN

KRÊPCEWO

KRUSZWICA

KRZY¯NA GÓRA

KRZY¯TOPÓR

KSI¡¯ WIELKI

KUROZWÊKI

KWIDZYN

LEGNICA

LIDZBARK WARMIÑSKI

LIPA

LUBIN

LUTOMIERSK

£AGÓW

£ÊCZYCA

£OWICZ

MAJKOWICE

MALBORK

MA£A NIESZAWKA

MIÊDZYLESIE

MIÊDZYRZECZ

MIRÓW

MOKRSKO

MOSZNA

MSTÓW

MUSZYNA

MY¦LENICE

NAMYS£ÓW

NIEDZICA

NIDZICA

NIEMCZA

NIEPO£OMICE

NOWY S¡CZ

NOWY WI¦NICZ

ODRZYKOÑ

OGRODZIENIEC (PODZAMCZE)

OJCÓW

OLE¦NICA

OLSZTYN (JURA)

OLSZTYN (WARMIA)

OLSZTYNEK

O£AWA

O£DRZYCHOWICE K£ODZKIE

OPOCZNO

OPOLE GÓRKA

OPOLE OSTRÓWEK

OPORÓW

OSSOLIN

OSTRʯNIK

OSTRÓDA

OSTRÓW LEDNICKI

OTMUCHÓW

PABIANICE

PANKÓW

PASTUCHÓW

PIESKOWA SKA£A

PIOTRKÓW TRYBUNALSKI

PIOTRKÓW-BYKI

PIOTROWICE ¦WIDNICKIE

P£AKOWICE

P£OCK

P£ONINA

P£OTY

PODZAMCZE z.OGRODZIENIEC

PODZAMCZE PIEKOSZOWSKIE

POKRZYWNO

PO£CZYN-ZDRÓJ

POZNAÑ

PRABUTY

PROCHOWICE

PROSZÓWKA z.GRYF

PRZEMY¦L

PRZEWODZISZOWICE

PSZCZYNA

PYZDRY

RABSZTYN

RACI¡¯EK

RAD£ÓWKA

RADOM

RADZIKI DU¯E

RADZYÑ CHE£MIÑSKI

RAJSKO

RAKOWICE WIELKIE

RATNO DOLNE

RAWA MAZOWIECKA

RESKO

ROGÓW OPOLSKI

RO¯NÓW ZAMEK DOLNY

RO¯NÓW ZAMEK GÓRNY

RYBNICA

RYBNICA LE¦NA

RYCZÓW

RYDZYNA

RYTWIANY

RZ¡SINY

SANDOMIERZ

SANOK

SIEDLÊCIN

SIEDLISKO

SIERADZ

SIERAKÓW

SIEWIERZ

SMOLEÑ

SOBKÓW

SOBOTA

SOCHACZEW

SOSNOWIEC

SREBRNA GÓRA

STARA KAMIENICA

STARE DRAWSKO

STARY S¡CZ

STRZELCE OPOLSKIE

SULEJÓW

SZAMOTU£Y

SZCZECIN

SZTUM

SZUBIN

SZYD£ÓW

SZYMBARK

¦CINAWKA GÓRNA

¦WIDWIN

¦WIEBODZIN

¦WIECIE n.WIS£¡

¦WIECIE k.LE¦NEJ

¦WINY

TORUÑ

TORUÑ z.DYBÓW

TUCZNO

TYNIEC

UDÓRZ

UJAZD k.TOMASZOWA

UJAZD KRZY¯TOPÓR

UNIEJÓW

URAZ

WA£BRZYCH z.KSI¡¯

WA£BRZYCH z.STARY KSI¡¯

WA£BRZYCH z.NOWY DWÓR

WARSZAWA z.KRÓLEWSKI

WARSZAWA z.UJAZDOWSKI

W¡BRZE¬NO

WENECJA

WÊGIERKA

WÊGORZEWO

WIELICZKA

WIELKA WIE¦

WIERZBNA

WITKÓW

WLEÑ

WOJNOWICE

WOJS£AWICE

WROC£AW

WROC£AW LE¦NICA

WYSZYNA

ZAGÓRZ

ZAGÓRZE ¦L¡SKIE

ZA£U¯

Z¡BKOWICE ¦L¡SKIE

ZB¡SZYÑ

Z£OTORIA k.TORUNIA

¬RÓD£A

¯AGAÑ

¯ARY

¯ELAZNO

¯MIGRÓD


IMG BORDER=1 style=

TURNIEJ O MIECZ KRÓLA KAZIMIERZA WIELKIEGO, W TLE BUDYNEK ZWANY 'PA£ACEM KRÓLEWSKIM'



prawdzie mo¿liwo¶æ istnienia w obrêbie wspó³­czes­ne­go Szyd­³o­wa XIII-wiecz­nej sie­dzi­by ksi±­¿ê­cej su­ge­ru­je po­¶wiad­czo­ny ¼ród­³o­wo po­byt w 1255 ro­ku Bo­le­s³a­wa Wsty­dli­we­go, to przy­pusz­czal­nie za­pis ten nie od­no­si siê do za­cho­wa­nych ru­in zam­ku mu­ro­wa­ne­go, lecz ra­czej do trud­ne­go dzi¶ do zde­fi­nio­wa­nia gro­du drew­nia­ne­go, któ­ry móg³ hi­po­te­tycz­nie byæ zlo­ka­li­zo­wa­ny po­za mu­ra­mi miej­ski­mi, na wzgó­rzu, gdzie o­bec­nie stoi go­tyc­ki ko¶­ció³ Wszys­tkich ¦wiê­tych. Lo­ka­cja Szyd­³o­wa na­st±­pi­³a w pier­wszym kwar­ta­le XIV stu­le­cia, co po­twier­dza do­ku­ment kró­la W³a­dy­s³a­wa £o­kiet­ka z 1329 ro­ku. Do­pie­ro jed­nak o­kres rz±­dów Ka­zi­mie­rza Wiel­kie­go przy­niós³ roz­wój je­go u­moc­nieñ o­raz - co na­dal z bra­ku do­k³ad­nych prze­ka­zów ¼ród­³o­wych po­zo­sta­je je­dy­nie w sfe­rze do­my­s³ów - bu­do­wê mu­ro­wa­nej sie­dzi­by kró­lew­skiej o cha­ra­kte­rze wa­row­nym.


IMG BORDER=1 style=

'PA£AC KRÓLEWSKI', WIDOK OD PO£UDNIOWEGO WSCHODU (TAM GDZIE TURY¦CI NIE ZAGL¡DAJ¡)


kres ¶wietno¶ci zamku kazimierzowskiego - przyj­mij­my ta­kie na­zew­nic­two po­mi­mo bra­ku je­dno­znacz­nych do­wo­dów w kwe­stii fun­da­to­ra - przy­pad³ w po­cz±t­ko­wej fa­zie je­go funk­cjo­no­wa­nia, czy­li jesz­cze w ¶re­dnio­wie­czu. ¦wiad­cz± o tym o­bec­no­¶ci na zam­ku kró­lów Pol­ski: Ka­zi­mierz Wiel­ki ba­wi³ tu przy­naj­mniej sze¶­cio­kro­tnie, a W³a­dy­s³aw Ja­gie³­³o przy­je¿­d¿a³ do Szy­d³o­wa a¿ sie­dem­na­¶cie ra­zy. Z po­le­ce­nia te­go w³ad­cy w la­tach 1394-95 trzy­ma­no tu­taj w ho­no­ro­wej nie­wo­li naj­m³od­sze­go bra­ta w³a­dy­s³a­wo­we­go - ¦wir­dy­gie³­³ê, pó¼­niej­sze­go wiel­kie­go ksiê­cia Lit­wy. W cza­sach Pia­stów i Ja­giel­lo­nów Szy­d³ów pe³­ni³ fun­kcjê sie­dzi­by sta­ro­sty i s±­du. Sku­pia³ te¿ ad­mi­ni­stra­cjê lo­kal­nej kró­lew­szczy­zny, prze­kszta³­co­nej w okre­sie pó¼­niej­szym w sta­ro­stwo nie­gro­do­we. Za­sa­dni­cze zmia­ny w funk­cjo­no­wa­niu i obra­zie prze­strzen­nym zam­ku przy­nio­s³a dru­ga po­³o­wa XV o­raz prze­³om XV i XVI wie­ku, gdy u­tra­ci³ on ran­gê re­zy­den­cji kró­lew­skiej, a je­go war­to¶æ o­bron­na stra­ci­³a na zna­cze­niu. Po­¿ar mia­sta i zam­ku w ro­ku 1541 po­g³ê­bi³ po­stê­pu­j±­ce zmia­ny, po­mi­mo ¿e re­ne­san­so­w± od­bu­do­wê prze­pro­wa­dzo­no spraw­nie i z du­¿ym roz­ma­chem.


POZOSTA£O¦CI ZAMKU W SZYD£OWIE NA LITOGRAFII K. STRONCZYÑSKIEGO,
KAZIMIERZA STRONCZYÑSKIEGO OPISY I WIDOKI ZABYTKÓW W KRÓLESTWIE POLSKIM 1844-55


miany realiów politycznych i spo³ecznych spra­wi­³y, ¿e w cza­sach no­wo­¿y­tnych za­mek, nisz­czo­ny po­¿a­ra­mi i po­zo­sta­j±­cy w rê­kach ad­mi­ni­stra­cji pañ­stwo­wej, a jed­no­cze­¶nie poz­ba­wio­ny re­gu­lar­nych re­mon­tów, sy­ste­ma­tycz­nie pod­upa­da³. Je­go stan i wy­po­sa­¿e­nie zna­my z prze­pro­wa­dzo­nej w 1615 ro­ku lu­stra­cji: Na­prze­ciw­ko bra­my jest kuch­nia, w któ­rej drzwi na za­wia­sach, okno jed­no, ogni­sko do­bre, ko­min mu­ro­wa­ny. Z tej kuch­ni s± drzwi na za­wia­sach ze sko­blem do iz­deb­ki, ko­min mu­ro­wa­ny, piec bia­³y, okien trzy. Z pie­kar­ni drzwi do ko­mo­ry, okno jed­no. Prze­ciw kuch­ni jest staj­nia, gon­ta­mi po­bi­ta, wrot dwo­je na bie­gu­nach, okien trzy szkla­nych ma­³ych. Pod­le staj­ni jest wo­zo­wnia, drzwi dwo­is­te, wed­le wo­zow­ni jest spi­¿ar­nia, w któ­rej o­wies cho­wa­j±, drzwi do niej na za­wia­sach. Nie­da­le­ko kuch­ni jest fur­tka w mu­rze, drzwi do niej na za­wia­sach trzech, przez któ­r± cho­dz± do psiar­ni, któ­r± pan sta­ro­sta zbu­do­wa³, da­chem po­bi­ta, w niej sieñ, z tej sie­ni jest iz­bie dwie na­prze­ciw­ko so­bie, drzwi na za­wia­sach, piec, ko­mi­ny i okno szklo­ne, ko­mór kil­ka. Ta psiar­nia jest par­ka­nem wo­kó³ o­par­ka­nio­na. Za­mek jest po ¶mier­ci nie­bosz­czy­ka s³aw­nej pa­miê­ci pod­skar­bie­go ko­ron­ne­go przez te­ra¼­niej­sze­go sta­ro­stê zre­stau­ro­wa­ny, jed­nak i¿ jesz­cze na­pra­wy po­trze­bo­waæ bê­dzie, te­dy przy­chy­la­j±c siê do kon­sty­tu­cji an­no 1607 o mu­nit­iach i przy­czy­nie­niu ar­ma­dy [...], wk³a­da­my to o­nus na pa­na sta­ro­stê, aby dux­an­te vi­ta sua wy­da³ po fl. 150 z pro­cen­tów sta­ros­twa na ka¿­dy rok.


PANORAMA MIASTA W XIX WIEKU OD STRONY PO£UDNIOWO-ZACHODNIEJ, K£OSY,/i> 1869
RUINÊ ZAMKU WIDZIMY PO LEWEJ STRONIE, PO PRAWEJ KO¦CIÓ£ WSZYSTKICH ¦WIÊTYCH


gieñ pod³o¿ony latem 1630 roku przez zbun­to­wa­ny bra­kiem ¿o³­du od­dzia³ wojsk za­ciê¿­nych spo­wo­do­wa³ po­¿ar i znisz­cze­nie do­mów na przed­mie­¶ciu, a tak­¿e stra­ty w sub­stan­cji sa­me­go zam­ku. Ko­lej­ne znisz­cze­nia na­de­sz³y wraz z po­ja­wie­niem siê wojsk ksiê­cia sie­dmio­grodz­kie­go Je­rze­go Ra­ko­cze­go i Szwe­dów. Bie­¿±­c± sy­tu­acjê wy­dat­nie o­pi­su­j± s³o­wa z in­spe­kcji prze­pro­wa­dzo­nej kil­ka lat po wyj­¶ciu o­ku­pan­ta szwedz­kie­go z Pol­ski: W mie­¶cie Szy­d³o­wie by³ quo­dam za­mek, któ­ry jesz­cze za po­se­sy­jej JMP Sta­nis­³aw­skie­go przez o­gieñ znie­sio­ny i spa­lo­ny, sa­me je­no mu­ry zo­sta­j±. Po­mi­mo od­bu­do­wy prze­pro­wa­dzo­nej w 1723 ro­ku z ini­cja­ty­wy sta­ro­sty Jó­ze­fa Za­³us­kie­go stan tech­nicz­ny zam­ku po­gar­sza³ siê z ro­ku na rok, a pod ko­niec XVIII by³ ju¿ tak z³y, ¿e pod­jê­to de­cy­zjê o prze­nie­sie­niu u­rzê­dów sta­ro¶­ciñ­skich do in­nej lo­ka­li­za­cji. W 1789 ro­ku daw­na sie­dzi­ba kró­lew­ska chy­li­³a siê ju¿ ku ru­inie, o czym in­for­mu­je tre¶æ lu­stra­cji: W ro­gu jed­nym mu­rów ob­ta­cza­j±­cych mia­sto zam­ku sta­re­go mu­ro­wa­ne­go ru­de­ra sto­j±, do któ­re­go wcho­dz±c z mia­sta bra­ma mu­ro­wa­na. Nad bra­m± kil­ka iz­de­bek nieg­dy¶ miesz­kal­nych. Ex op­po­si­to bra­my o­fi­cy­na drew­nia­na, sta­ra, z drze­wa na wê­gie³ bu­do­wa­na, gon­tem po­kry­ta, z 2 iz­ba­mi, 2 al­kie­rza­mi, gar­de­rob­ka­mi, 1 spi­¿ar­k±, ku­chen­k±, z pie­ca­mi, ko­mi­na­mi, okna­mi i po­d³o­ga­mi. Wy­sze­d³szy z po­mie­nio­nej o­fi­cy­ny po pra­wej rê­ce staj­nie z wo­zo­wnia­mi mu­ro­wa­ne, sta­re, mu­ry w nich po­ry­so­wa­ne.



'PA£AC KRÓLEWSKI' PRZED 2. WOJN¡ ¦WIATOW¡ I OBECNIE


tosunkowo z³y stan zamkowych murów po­gor­szy³ siê jesz­cze za spra­w± wojsk na­po­le­oñ­skich, któ­re pod­czas prze­mar­szu na Mo­skwê u­rz±­dzi­³y w nim staj­nie i sk³ad bro­ni. Nie­d³u­go po­tem lo­kal­ne w³a­dze zor­ga­ni­zo­wa­³y li­cy­ta­cjê ru­de­rów zam­ko­wych ja­ko po­ten­cjal­ne­go ¼ró­d³a ma­te­ria­³u bu­do­wla­ne­go, wy­ce­nia­j±c ich war­to¶æ na kwo­tê 1867,35 z³. Po­mi­mo sto­sun­ko­wo nis­kiej ce­ny nie zna­laz³ siê chêt­ny na ku­pno ru­in, dziê­ki cze­mu pla­ny roz­biór­ki prze­³o­¿o­no, a z cza­sem zu­pe³­nie jej za­nie­cha­no. Pier­wsze pra­ce za­bez­pie­cza­j±­ce za­cho­wa­ne po­zo­sta­³o­¶ci roz­po­czê­to na po­cz±t­ku XX wie­ku, jed­nak do­pie­ro ini­cja­ty­wa miej­sco­we­go pro­bo­szcza Kon­stan­ty­na To­ma­li, dzia­³a­j±­ce­go we wspó³­pra­cy z ar­chi­tek­tem Je­rzym ¯u­kow­skim, do­pro­wa­dzi­³a w la­tach 1946-1948 do od­bu­do­wy znacz­nych par­tii mu­rów miej­skich i zam­ko­wych, oraz do re­ali­za­cji ro­man­tycz­nej, lecz nie­ste­ty nie od­po­wia­da­j±­cej praw­dzie his­to­rycz­nej, for­my po­³u­dnio­we­go do­mu zam­ko­we­go. Za­nim jed­nak do tej re­kon­stru­kcji do­sz³o, jesz­cze przed wy­bu­chem dru­giej woj­ny ¶wia­to­wej we wscho­dniej czê­¶ci dzie­dziñ­ca wznie­sio­no bu­dy­nek szko­³y pod­sta­wo­wej, do któ­re­go - za zgo­d± Wo­je­wódz­kie­go Kon­ser­wa­to­ra Za­by­tków! - do­sta­wio­no w 1999 ro­ku no­wo­cze­sny gmach sa­li gim­na­sty­cznej. W tym cza­sie pro­wa­dzo­ne by­­³y ba­da­nia te­re­no­we na dzie­dziñ­cu zam­ko­wym, któ­rych wy­ni­ki w zna­cz±­cym sto­pniu wp³y­nê­³y na re­wi­zje do­tych­cza­so­wych po­gl±­dów na te­mat pier­wo­tnej for­my zam­ku i je­go dal­szych prze­kszta³­ceñ.



ZACHODNI MUR ZAMKU W 1936 ROKU (WY¯EJ) I PO REKONSTRUKCJI W LATACH 50. XX WIEKU



redniowieczny zamek wzniesiono z ³amanego ka­mie­nia wa­pien­ne­go na rzu­cie wie­lo­bo­ku o wy­mia­rach oko­³o 60x60 me­trów. Sprzê­¿o­ny z for­ty­fi­ka­cja­mi miej­ski­mi ze­spó³ o po­wierz­chni prze­kra­cza­j±­cej 4500 me­trów kwa­dra­to­wych sk³a­da³ siê pra­wdo­po­do­bnie z dwóch za­sa­dni­czych cz³o­nów: czê­¶ci pó³­noc­nej z obron­no-ad­mi­ni­stra­cyj­nym zam­kiem Ka­zi­mie­rza Wiel­kie­go, oraz czê­¶ci po­³u­dnio­wej, pe³­ni±­cej fun­kcjê re­zy­den­cji kró­lew­skiej Ja­giel­lo­nów. Za­bu­do­wa go­ty­cka sku­pio­na by­³a wzd³u¿ pó³­noc­nej li­nii mu­rów i obej­mo­wa­³a nie ist­nie­j±­c± ju¿ ka­mie­ni­cê zam­ko­w± wraz z dwie­ma cy­lin­dry­czny­mi wie­¿a­mi o­bron­ny­mi. Ka­mie­ni­ca zam­ko­wa (1), zwa­na tak­¿e do­mem zam­ku a­dmi­ni­stra­cyj­ne­go, wznie­sio­na by­³a na pla­nie pro­sto­k±­ta o wy­mia­rach 15x35 me­trów. By³ to bu­dy­nek dwu­kon­dy­gna­cy­jny, mie­szcz±­cy trzy iz­by, o gru­bo­¶ci mu­rów ma­gi­stral­nych wy­no­sz±­cej o­ko­³o 1,5 me­tra. Ro­ze­bra­no go jesz­cze w XVIII wie­ku, a ca³­kiem nie­da­wno w je­go mie­jscu po­sta­wio­no sa­lê gim­na­sty­czn±, unie­mo­¿li­wia­j±c tym sa­mym pro­wa­dze­nie dal­szych ba­dañ je­mu po­¶wiê­co­nych. Na za­chód od ka­mie­ni­cy, w pó³­noc­no-za­cho­dnim na­ro­¿ni­ku dzie­dziñ­ca, sta­³y w nie­wiel­kiej o­dle­g³o­¶ci od sie­bie dwie cy­lin­dry­czne wie­¿e (2) o ¶re­dni­cach ze­wnê­trznych 10,7 i 10,6 me­tra. Ich li­ca wy­ko­na­no z ³a­ma­ne­go ka­mie­nia wa­pien­ne­go, a gru­bo¶æ ¶cian w przy­zie­miach siê­ga­³a w obu przy­pa­dkach 3,7 me­tra. Nie zna­my pier­wo­tnej wy­so­ko­¶ci wie¿, nie wie­my rów­nie¿, ja­kie prze­s³an­ki sk³o­ni­³y fun­da­to­ra do do¶æ nie­co­dzien­ne­go ich roz­mie­szcze­nia w pla­nie zam­ko­wych u­moc­nieñ.


PLAN ZAMKU W SZYD£OWIE, STAN Z OKO£O 1400 ROKU:
1. KAMIENICA ZAMKOWA, 2. CYLINDRYCZNE WIE¯E OBRONNE, 3. PA£AC KRÓLEWSKI



REKONSTRUKCJA ZAMKU Z PRZE£OMU XIV/XV STULECIA


drugiej po³owie XIV stulecia, pra­wdo­po­do­bnie ju¿ po ¶mier­ci Ka­zi­mie­rza Wiel­kie­go, do­ko­na­no pier­wszej roz­bu­do­wy zam­ku, zna­cznie zwiê­ksza­j±c je­go obszar w kie­run­ku po­³u­dnio­wym, za­pe­wne ko­sztem a­era­³u do­tych­czas zaj­mo­wa­ne­go przez mia­sto. W tej no­wej lo­ka­li­za­cji, któ­ra po­wiê­kszy­³a ca³­ko­wi­t± po­wie­rzchniê zam­ku do 7000 me­trów kwa­dra­to­wych, zbu­do­wa­no re­pre­zen­ta­cy­jny pa­³ac kró­le­wski (3) o wy­mia­rach pod­sta­wy 13x35 me­trów, wy­po­sa­¿o­ny w dwie du­¿e iz­by na o­bu kon­dy­gna­cjach, i czwo­ro­bo­czny ry­za­lit wy­su­niê­ty z ele­wa­cji po­³u­dnio­wej, gdzie przy­pu­szczal­nie u­mie­szczo­no ka­pli­cê. Par­ter pa­³a­cu o­grze­wa­ny by³ pie­cem ty­pu hy­po­cau­stum, za¶ je­go e­le­wa­cje wzbo­ga­co­ne zo­sta­³y zna­mien­nym dla e­po­ki wy­stro­jem ka­mie­niar­skim. Wieñ­cz±­cy ich szczy­ty cha­ra­kte­ry­sty­czny kre­ne­la¿ jest e­le­men­tem wtór­nym, ukszta³­to­wa­nym w la­tach 40. XX wie­ku. Gmach pe³­ni³ fun­kcje re­pre­zen­ta­cy­jne mniej wiê­cej do po­³o­wy XV stu­le­cia. W miê­dzy­cza­sie ro­ze­bra­no wy­mie­nio­ne wcze­¶niej ba­szty, w ich mie­jscu wzno­sz±c kwa­dra­to­w± wie­¿ê (zwa­n± dzi¶ Skarb­czy­kiem) (2), w okre­sie pó¼­niej­szym nad­bu­do­wa­n± i po­wiêk­szo­n± od wscho­du o czê¶æ o­piê­t± przy­po­ra­mi. Wjazd do zam­ku znaj­do­wa³ siê we wscho­dniej kur­ty­nie mu­rów i pro­wa­dzi³ przez bu­dy­nek bra­mny (1), któ­re­go o­bec­na for­ma po­cho­dzi z XVII stu­le­cia. Od wscho­du na je­go ze­wnê­trznej ¶cia­nie u­mie­szczo­no ba­ro­ko­wy kar­tusz z or­³em pol­skim i trze­ma ko­ro­na­mi szwe­dzki­mi, z in­skry­pcj± D(ei) Gra­tia P(olo­niae). Nie­co star­szy, bo po­cho­dz±­cy z XVI wie­ku prze­kaz in­for­mu­je, ¿e przy zam­ku ist­nia­³y dwie staj­nie mo­g±­ce po­mie­¶ciæ ³±cz­nie 44 ko­nie. W bez­po­¶re­dnim s±­sie­dztwie wa­ro­wni, tu¿ po­za mu­ra­mi mia­sta, rós³ sad o­wo­co­wy, a obok nie­go by­³y trzy sa­dza­wki i ³±­ka, na któ­rej po­sta­wio­no bu­dy­nek go­rzel­ni i ³a¼­nie.


WSPÓ£CZESNY PLAN ZAMKU: 1. PRZEJAZD BRAMNY, 2. SKARBCZYK, 3. PA£AC KRÓLEWSKI
WIDOCZNY POD SKARBCZYKIEM ZARYS WIE¯Y TO EFEKT B£ÊDNEJ INTERPRETACJI RELIKTÓW MURÓW,
ZREWIDOWANEJ PODCZAS BADAÑ TERENOWYCH PRZEPROWADZONYCH W 1999 ROKU
(W TYM MIEJSCU STA£Y PIERWOTNIE W BLISKIEJ ODLEG£O¦CI DWIE CYLINDRYCZNE WIE¯E)


MAKIETA ZAMKU Z MUZEUM ZAMKÓW KRÓLEWSKICH W SZYD£OWE: 3. MUR ZACHODNI, 4. PA£AC KRÓLEWSKI, 5. SKARBCZYK, 6. WIE¯A BRAMNA


HISTORYCZNA ZABUDOWA MIASTA: 1. ZAMEK KRÓLEWSKI, 2. BRAMA KRAKOWSKA, 3. RYNEK,
4. SYNAGOGA, 5. KO¦CIÓ£ ¦W. W£ADYS£AWA, 6. KO¦CIÓ£ WSZYSTKICH ¦WIÊTYCH



Wzniesione z ³amanego piaskowca obronne mury mie­jskie po­wsta­³y w okre­sie pa­no­wa­nia kró­la Ka­zi­mie­rza Wiel­kie­go, co po­twier­dza wspó³­cze­sna mu chro­ni­con Po­lo­no­rum Jan­ka z Czarn­ko­wa. Pier­wo­tnie mia­³y o­ne d³u­go¶æ o­ko­³o jed­ne­go ki­lo­me­tra i - co cie­ka­we - w ich ob­wo­dzie nie zna­la­z³a siê ani jed­na ba­szta. Umoc­nio­ne by­³y je­dy­nie bra­my: Opa­tow­ska na prze­d³u­¿e­niu pie­rzei pó³­noc­nej o­raz Kra­kow­ska w czê­¶ci za­cho­dniej. W ten spo­sób zam­kniê­te mu­ra­mi mia­sto zaj­mo­wa­³o po­wierz­chniê 6,5 ha, obej­mu­j±c 150 do­mów, ko¶­ció³ i za­mek. Do dzi¶ za­cho­wa­³o siê 650 me­trów ob­wa­ro­wañ, przy czym szcze­gól­nie u­ro­dzi­we s± zwieñ­czo­ne re­gu­lar­nym kre­ne­la­¿em od­cin­ki: wscho­dni i za­cho­dni, mie­rz±­ce do 7 me­trów wy­so­ko­¶ci i 2 me­try gru­bo­¶ci. Cha­ra­kte­ry­sty­cznym pun­ktem u­moc­nieñ po­zo­sta­je bra­ma Kra­kow­ska. Nie­ty­po­wy wy­gl±d jej gór­nej czê­¶ci, ujê­tej w for­my strzel­nic i okr±­g³ych na­ro¿­nych wie­¿y­czek, to e­fekt re­ne­san­so­wej prze­bu­do­wy, ja­ka mia­³a mie­jsce w pier­wszej po­³o­wie XVI wie­ku.

¦redniowieczne mury miejskie Szyd³owa, z uwagi na wy­ró¿­nia­j±­cy siê w ska­li kra­ju stan za­cho­wa­nia, na­zy­wa­ne s± czê­sto pol­skim Car­cas­so­ne. Po­do­bnie, i rów­nie na wy­rost, mia­na te­go lu­bi± u­¿y­waæ dwa in­ne pol­skie mia­sta: Che³­mno o­raz ¶l±­ski Pacz­ków.





XV-WIECZNY SKARBCZYK, (OD GÓRY) JAKO RUINA W 1936 ROKU, PODCZAS ODBUDOWY W LATACH 50. XX WIEKU I W LATACH 60.



redniowieczny uk³ad przestrzenny za­cho­wa³ siê w po­sta­ci ka­mien­nych mu­rów o­bron­nych i ru­iny pa­³a­cu kró­lew­skie­go, sil­nie jed­nak prze­kszta³­co­ne­go na prze­strze­ni wie­ków. Po­zo­sta­³e bu­dyn­ki, w tym Skarb­czyk i prze­jazd bra­mny, po­cho­dz± ju¿ z cza­sów no­wo­¿y­tnych. W Skarb­czy­ku, na któ­re­go ¶cia­nie po­³u­dnio­wej za­wie­szo­no w la­tach 60. XX wie­ku wspó³­cze­sny ze­gar s³o­ne­czny, mie­¶ci siê sie­dzi­ba Mu­ze­um Re­gio­nal­ne­go z wy­sta­w± do­ty­cz±­c± za­gad­nieñ ge­olo­gicz­nych, ar­che­olo­gicz­nych o­raz mi­li­tar­nych zwi±­za­nych z Szy­d³o­wem i okrê­giem ¶wiê­to­krzy­skim. Za­mek dzi¶ pe­³ni fun­kcje cen­trum kul­tu­ral­ne­go re­gio­nu; or­ga­ni­zo­wa­ny jest tu­taj m.in. Ogól­no­pol­ski Tur­niej Ry­cer­ski o Miecz Kró­la Ka­zi­mie­rza Wiel­kie­go. Szy­d³ów zna­ny jest prze­de wszy­stkim jed­nak z do­brze za­cho­wa­nych mu­rów miej­skich i ¶re­dnio­wie­czne­go u­k³a­du prze­strzen­ne­go o ogro­mnej war­to­¶ci his­to­ry­cznej.


Informacja Turystyczna w Szyd³owie
tel. 41 354 53 13, 881 065 108

Godziny otwarcia zamku / Cennik



IMG BORDER=1 style=

FRAGMENT EKSPOZYCJI MUZEALNEJ W SKARBCZYKU



Gmina Szyd³ów s³ynie od wielu lat ze znakomitych su­szo­nych ¶li­wek z tu­tej­szych sa­dów. ¦liw­ki szy­d³ow­skie cie­szy­³y siê nie­w±t­pli­w± re­no­m± jesz­cze przed dru­g± woj­n± ¶wia­to­w± i sprze­da­wa­ne by­³y w wie­lu re­gio­nach Pol­ski. Daw­niej o­wo­ce u­mie­szcza­no w ziem­nych wy­ko­pach o­pa­la­nych drew­nem, któ­re z cza­sem za­st±­pio­ne zo­sta­³y tra­dy­cyj­ny­mi su­szar­nia­mi szu­flad­ko­wy­mi. ¦liw­ki u­k³a­da­ne s± w nich na spe­cjal­nych ta­cach zwa­nych las­ka­mi i pod­da­wa­ne pro­ce­so­wi su­sze­nia po­³±­czo­ne­mu z wê­dze­niem. Dziê­ki te­mu o­wo­ce ma­j± nie­po­wta­rzal­n± bar­wê i smak o­raz cha­ra­kte­ry­sty­czny za­pach, co zna­la­z³o po­twier­dze­nie w re­gu­la­cjach praw­nych, bo­wiem od 2010 ro­ku na wnio­sek mie­szkañ­ców ¶liw­ka szy­d³ow­ska wi­dnie­je w re­je­strze pro­du­któw rol­nych o­bjê­tych o­chro­n± na o­bsza­rze Unii Eu­ro­pej­skiej. Co ro­ku, pod ko­niec sier­pnia, od­by­wa siê na zam­ku szy­d³ow­skim lo­kal­ny fe­styn po­¶wiê­co­ny w³a­¶nie te­mu o­wo­co­wi - szy­d³ow­skie ¦wiê­to ¦liw­ki.



zyd³ów le¿y przy dro­dze kra­jo­wej 765 pro­wa­dz±­cej z Tar­no­brze­ga do Jê­drze­jo­wa. Za­mek stoi w pó³­noc­no-za­cho­dniej czê­¶ci Sta­re­go Mia­sta, obok u­rzê­du po­czto­we­go i szko­³y pod­sta­wo­wej. Sa­mo­chód mo­¿na zo­sta­wiæ przy Ry­nku. (ma­pa zam­ków wo­je­wódz­twa)




1. A. Andrzejewski, L. Kajzer: Zamek królewski w Szyd³owie..., DiG 2002.
2. L. Kajzer, J. Salm, S. Ko³odziejski: Leksykon zamków w Polsce, Arkady 2001
3. R. Rogiñski: Zamki i twierdze w Polsce, IWZZ 1990
4. R. A. Sypek: Zamki i warownie ziemi sandomierskiej, TRIO 2003


ZAMEK I MURY OBRONNE MIASTA, WIDOK OD ZACHODU



W pobli¿u:
Kurozwêki - zamek rycerski XIV., przebudowany w XVIIIw., 8 km
Rembów - relikty zamku rycerskiego XIVw., 15 km
Rytwiany - relikty zamku rycerskiego XIVw., 18 km
Stopnica - relikty zamku królewskiego XIVw., 21 km
Maleszowa - ruina zamku Krasickich XVIIw., 28 km
Konary - relikty zamku rycerskiego XIVw., 29 km
Ujazd - ruina zamku magnackiego Krzy¿topór XVIIw., 34 km



Warto zobaczyæ równie¿:


IMG

We wschodniej czê¶ci miasta gotycki ko¶ció³ ¶w. W³adys³awa z XIV stu­le­cia fun­do­wa­ny przez Ka­zi­mie­rza Wiel­kie­go w ra­mach po­ku­ty za spo­wo­do­wa­nie ¶mier­ci ks. Mar­ci­na Ba­rycz­ki. Obok ko¶­cio­³a dzwon­ni­ca zbu­do­wa­na w ro­ku 1724 na rzu­cie kwa­dra­to­wym ze ¶ciê­ty­mi na­ro¿­ni­ka­mi. Wed­³ug jed­nej z hi­po­tez po­wsta­³a o­na na fun­da­men­tach sto­j±­cej w tym mie­jscu ba­szty o­bron­nej.

IMG

Na pó³nocnych obrze¿ach miasta pó­¼no­go­ty­cka sy­na­go­ga zbu­do­wa­na w la­tach 1534-64, co czy­ni j± jed­n± z naj­star­szych w Pol­sce. ¦cia­ny bu­do­wli po­sia­da­j± gru­bo¶æ o­ko­³o 2 me­trów i s± zwieñ­czo­ne blan­ka­mi kry­j±­cy­mi dach, co na­da­je ca­³o­¶ci cha­rak­ter o­bron­ny. Dzi¶ mie­¶ci siê tu Gmin­ne Cen­trum Kul­tu­ry i mu­ze­um z eks­po­zy­cj± po­¶wiê­co­n± kul­tu­rze ¿y­dow­skiej

IMG

Po drugiej stronie drogi prowadz±cej do Chmiel­ni­ka o­to­czo­ny mu­rem go­ty­cki ko¶­ció³ Wszy­stkich ¦wiê­tych z XIV wie­ku. We­wn±trz wspa­nia­³e po­li­chro­mie fi­gu­ral­ne z oko­³o 1375 ro­ku, uka­zu­j±­ce sce­ny z No­we­go Te­sta­men­tu, m.in. pa­smo scen przed­sta­wia­j±­cych sie­dem grze­chów g³ów­nych. Grze­chy sym­bo­li­zo­wa­ne s± przez zwie­rzê­ta, na któ­rych wje¿­d¿a­j± do pie­k³a grze­szni­cy.

IMG

Obok cmentarza, poza murami miejskimi, ru­iny ko¶­cio­³a pw. Du­cha ¦wiê­te­go o­raz szpi­ta­la dla u­bo­gich i star­ców. Zes­pó³ ten po raz pier­wszy wzmian­ko­wa­ny by³ w XVI stu­le­ciu i fun­kcjo­no­wa³ o­ko­³o 200 lat. Bu­dy­nek jesz­cze po II woj­nie ¶wia­to­wej s³u­¿y³ za schro­nie­nie dla bez­dom­nych.



STRONA G£ÓWNA

tekst: 2013
fotografie: 2008
© Jacek Bednarek