STRONA GŁÓWNA

ZA GRANICĄ

MINIGALERIA

MAPKI

KSIĘGA GOŚCI

LITERATURA

KONTAKT
BARANÓW SANDOMIERSKI

BARCIANY

BARDO ŚLĄSKIE

BĄKOWA GÓRA

BESIEKIERY

BĘDZIN

BIERUTÓW

BIESTRZYKÓW

BOBOLICE

BOBROWNIKI

BODZENTYN

BOLESTRASZYCE

BOLKÓW

BORYSŁAWICE ZAMKOWE

BROCHÓW

BRODNICA

BRZEG

BUKOWIEC

BYDLIN

BYSTRZYCA KŁODZKA

CHĘCINY

CHOJNICA

CHOJNIK

CIECHANÓW

CIESZÓW

CIESZYN

CZARNY BÓR

CZERNA

CZERNINA

CZERSK

CZĘSTOCHOWA

CZOCHA

CZORSZTYN

DĄBRÓWNO

DRZEWICA

DZIAŁDOWO

DZIERZGOŃ

FREDROPOL (KORMANICE)

GDAŃSK

GIŻYCKO

GLIWICE

GŁOGÓW

GNIEW

GNIEWOSZÓW Z.SZCZERBA

GOLUB-DOBRZYŃ

GOŁAŃCZ

GOLCZEWO

GOŁUCHÓW

GOŚCISZÓW

GÓRA

GRODZIEC

GRÓDEK

GRUDZIĄDZ

GRZĘDY

GRZMIĄCA z.ROGOWIEC

INOWŁÓDZ

JANOWICE WIELKIE z.BOLCZÓW

JANOWIEC

JAWOR

JEZIORO GÓRECKIE

KAMIENIEC ZĄBKOWICKI

KAMIENNA GÓRA

KARPNIKI

KAZIMIERZ DOLNY

KĘTRZYN

KĘTRZYN - KOŚCIÓŁ

KIELCE

KLICZKÓW

KŁODZKO

KOŁO

KONARY

KONIN-GOSŁAWICE

KORZKIEW

KOWALEWO POMORSKIE

KOŹMIN WLKP.

KÓRNIK

KRAKÓW

KRAPKOWICE

KRAPKOWICE - OTMĘT

KRASICZYN

KRĘPCEWO

KRUSZWICA

KRZYŻNA GÓRA

KRZYŻTOPÓR

KSIĄŻ WIELKI

KUROZWĘKI

KWIDZYN

LEGNICA

LIDZBARK WARMIŃSKI

LIPA

LUBIN

LUTOMIERSK

ŁAGÓW

ŁĘCZYCA

ŁOWICZ

MAJKOWICE

MALBORK

MAŁA NIESZAWKA

MIĘDZYLESIE

MIĘDZYRZECZ

MIRÓW

MOKRSKO

MOSZNA

MSTÓW

MUSZYNA

MYŚLENICE

NAMYSŁÓW

NIEDZICA

NIDZICA

NIEMCZA

NIEPOŁOMICE

NOWY SĄCZ

NOWY WIŚNICZ

ODRZYKOŃ

OGRODZIENIEC (PODZAMCZE)

OJCÓW

OLEŚNICA

OLSZTYN (JURA)

OLSZTYN (WARMIA)

OLSZTYNEK

OŁAWA

OŁDRZYCHOWICE KŁODZKIE

OPOCZNO

OPOLE GÓRKA

OPOLE OSTRÓWEK

OPORÓW

OSSOLIN

OSTRĘŻNIK

OSTRÓDA

OSTRÓW LEDNICKI

OTMUCHÓW

PABIANICE

PANKÓW

PASTUCHÓW

PIESKOWA SKAŁA

PIOTRKÓW TRYBUNALSKI

PIOTRKÓW-BYKI

PIOTROWICE ŚWIDNICKIE

PŁAKOWICE

PŁOCK

PŁONINA

PŁOTY

PODZAMCZE z.OGRODZIENIEC

PODZAMCZE PIEKOSZOWSKIE

POKRZYWNO

POŁCZYN-ZDRÓJ

POZNAŃ

PRABUTY

PROCHOWICE

PROSZÓWKA z.GRYF

PRZEMYŚL

PRZEWODZISZOWICE

PSZCZYNA

PYZDRY

RABSZTYN

RACIĄŻEK

RADŁÓWKA

RADOM

RADZIKI DUŻE

RADZYŃ CHEŁMIŃSKI

RAJSKO

RAKOWICE WIELKIE

RATNO DOLNE

RAWA MAZOWIECKA

RESKO

ROGÓW OPOLSKI

ROŻNÓW ZAMEK DOLNY

ROŻNÓW ZAMEK GÓRNY

RYBNICA

RYBNICA LEŚNA

RYCZÓW

RYDZYNA

RYTWIANY

RZĄSINY

SANDOMIERZ

SANOK

SIEDLĘCIN

SIEDLISKO

SIERADZ

SIERAKÓW

SIEWIERZ

SMOLEŃ

SOBKÓW

SOBOTA

SOCHACZEW

SOSNOWIEC

SREBRNA GÓRA

STARA KAMIENICA

STARE DRAWSKO

STARY SĄCZ

STRZELCE OPOLSKIE

SULEJÓW

SZAMOTUŁY

SZCZECIN

SZTUM

SZUBIN

SZYDŁÓW

SZYMBARK

ŚCINAWKA GÓRNA

ŚWIDWIN

ŚWIEBODZIN

ŚWIECIE n.WISŁĄ

ŚWIECIE k.LEŚNEJ

ŚWINY

TORUŃ

TORUŃ z.DYBÓW

TUCZNO

TYNIEC

UDÓRZ

UJAZD k.TOMASZOWA

UJAZD KRZYŻTOPÓR

UNIEJÓW

URAZ

WAŁBRZYCH z.KSIĄŻ

WAŁBRZYCH z.STARY KSIĄŻ

WAŁBRZYCH z.NOWY DWÓR

WARSZAWA z.KRÓLEWSKI

WARSZAWA z.UJAZDOWSKI

WĄBRZEŹNO

WENECJA

WĘGIERKA

WĘGORZEWO

WIELICZKA

WIELKA WIEŚ

WIERZBNA

WITKÓW

WLEŃ

WOJNOWICE

WOJSŁAWICE

WROCŁAW

WROCŁAW LEŚNICA

WYSZYNA

ZAGÓRZ

ZAGÓRZE ŚLĄSKIE

ZAŁUŻ

ZĄBKOWICE ŚLĄSKIE

ZBĄSZYŃ

ZŁOTORIA k.TORUNIA

ŹRÓDŁA

ŻAGAŃ

ŻARY

ŻELAZNO

ŻMIGRÓD


IMG BORDER=1 style=

RUINA ZAMKU W MOKRSKU GÓRNYM



ieś Mok­rsko (Mok­rzko) po­ja­wi­ła się w źród­łach pi­sa­nych po raz pier­wszy w 1306 ro­ku. Jej dzie­dzi­cem był wów­czas Piotr Pa­can her­bu Je­li­ta, kasz­te­lan ma­ło­gos­ki, wiś­lic­ki i san­do­mier­ski. Dru­gim właś­ci­cie­lem o­sa­dy był To­mi­sław, za­pew­ne brat Pio­tra, peł­nią­cy w la­tach 1317-1320 in­trat­ny urząd wo­je­wo­dy kra­kow­skie­go, a w la­tach 1320-1330 - wo­je­wo­dy san­do­mier­skie­go. Pa­no­wie po­miesz­ki­wa­li przy­pusz­czal­nie w ob­ron­nej wie­ży, któ­ra sta­ła na te­re­nie dzi­siej­sze­go Mok­rska Dol­ne­go. Za­pew­ne jesz­cze w XIV wie­ku wie­ża zos­ta­ła o­pusz­czo­na i z cza­sem prze­sta­ła is­tnieć. Dziś po pier­wszym zam­ku Mok­rskich po­zo­sta­ło tyl­ko ziem­ne gro­dzis­ko o­raz śla­dy daw­nej fo­sy.


WIDOK ZAMKU W 1805 ROKU WG F. USNERA


u­dow­ni­czym no­wej re­zy­den­cji był praw­do­po­dob­nie je­den z sy­nów wspom­nia­ne­go Pio­tra, bis­kup kra­kow­ski Flo­rian al­bo je­go brat Kle­mens. Mu­ro­wa­ny za­mek pow­stał w dru­giej po­ło­wie XIV stu­le­cia, za­pew­ne jesz­cze przed ro­kiem 1385. Wys­ta­wio­ny w 1428 ro­ku do­ku­ment za­wie­ra wy­raź­nie po­twier­dze­nie fun­kcjo­no­wa­nia wa­row­ni o­kreś­la­nej tu­taj ja­ko cas­trum su­per­io­rum. Ród Mok­rskich za­miesz­ki­wał w niej do ro­ku 1509, póź­niej gmach w cią­gu kil­ku dzie­się­cio­le­ci zmie­niał właś­ci­cie­li co naj­mniej pię­cio­krot­nie. W 1531 Mok­rsko wraz z zam­kiem i trze­ma o­ko­licz­ny­mi wsia­mi na­by­ła kró­lo­wa Bo­na - być mo­że w jej imie­niu prze­bu­do­wę re­zy­den­cji pro­wa­dził Piotr Kmi­ta, mar­sza­łek wiel­ki ko­ron­ny i wo­je­wo­da kra­kow­ski. Nie był on jed­nak nig­dy po­sia­da­czem Mok­rska, jak su­ge­ru­ją to nie­któ­re źród­ła.


ZAMEK W MOKRSKU GÓRNYM, DRZEWORYT LWEICKIEGO Z 1861 ROKU


kres kró­lew­skich rzą­dów Bo­ny w Mok­rsku trwał krót­ko, po­nie­waż już w 1540 ro­ku księ­gi pod­ko­mor­skie ja­ko ko­lej­nych właś­ci­cie­li wy­mie­nia­ją San­cyg­niow­skich. Za­mek, póź­niej za­miesz­ki­wa­ny przez: Gie­buł­tow­skich, Chełm­skich, Ksiąs­kich, Dem­biń­skich i Sto­iń­skich, prze­szedł jesz­cze dwie po­waż­ne mo­der­ni­za­cje: na prze­ło­mie XVI i XVII wie­ku roz­bu­do­wa­no go o no­we skrzyd­ło, a kil­ka­dzie­siąt lat póź­niej pod­wyż­szo­no mu­ry ob­ron­ne, choć po­mi­mo pro­wa­dzo­nych in­wes­ty­cji był on już wte­dy moc­no znisz­czo­ny. Bu­do­wla przes­ta­ła peł­nić fun­kcje za­miesz­ka­nej re­zy­den­cji na prze­ło­mie XVIII i XIX stu­le­cia, a gdy w la­tach 1844-1846 Ka­zi­mierz Stron­czyń­ski pod­jął się jej in­wen­ta­ry­za­cji, by­ła już ru­i­ną. Stan ten po­głę­biał się i roz­bie­ra­na przez o­ko­licz­nych chło­pów daw­na sie­dzi­ba szlach­ty ma­ło­pol­skiej o­siąg­nę­ła z cza­sem ża­łos­ną for­mę, któ­rej is­tnie­nie do­ku­men­tu­ją pre­zen­to­wa­ne tu­taj fo­to­gra­fie.


RUINA NA RYSUNKU J. OLSZEWSKIEGO Z 1904 ROKU


KOLORYZOWANA FOTOGRAFIA PRZYPUSZCZALNIE Z OKRESU I WOJNY ŚWIATOWEJ




ZWALISKA ZAMKU W MOKRZKU

Nad roz­kosz­ne­mi brze­ga­mi rze­ki Ni­dy, po pra­wej jej stro­nie, nie­mal na­prze­ciw­ko mias­ta Sob­ko­wa, w po­wie­cie kie­lec­kim, le­ży wieś pry­wat­na Mok­rzko. W tej wsi zna­ny w dzie­jach na­szych moż­no­wład­ca Piotr Kmi­ta wo­je­wo­da kra­kow­ski, wy­sta­wił w po­ło­wie XVI wie­ku ma­ły za­me­czek w sty­lu włos­kim, w któ­rym prze­miesz­ki­wał nie­kie­dy, a to z po­wo­du bliz­kich z kró­lo­wą Bo­ną sto­sun­ków, któ­ra, ja­ko wdo­wa po kró­lu Zyg­mun­cie I, za­mek chę­ciń­ski mia­ła so­bie od­da­ny.

Póź­niej­sze lo­sy tej bu­do­wli nie są zna­ne, z po­zo­sta­łych jed­nak­że mu­rów wi­dać, że w koń­cu prze­szłe­go wie­ku jesz­cze miesz­kal­ną być mo­gła. Mu­ry te al­bo­wiem do­cho­wa­ły się w ca­łoś­ci, oprócz da­chów i skle­pień, oraz te­go wszys­tkie­go, co z drze­wa i że­la­za mo­gło być wy­ro­bio­ne. Za­mek ten skła­dał się z dwóch częś­ci, jak się zda­je, nie jed­no­cześ­nie sta­wia­nych; jed­na z nich na dwa, dru­ga na trzy pięt­ra by­ła zbu­do­wa­ną. Nad bra­mą wjaz­do­wą miał wie­żę z przo­du płas­ką, z tyl­nej stro­­ny o­krą­gła­wą. Bu­do­wa­ny był z bia­łego ka­mie­nia na wap­no, z cio­so­we­mi wę­gła­mi fur­ta­mi od o­kien, obla­ny wo­dą i wiel­ki­mi drze­wa­mi ob­sa­dzo­ny. Zwa­li­ska te­go za­mecz­ku, wśród pysz­ne­go ale za­nied­ba­ne­go o­gro­du ster­czą­ce, mo­gły być oz­do­bą o­ko­li­cy, gdy­by nie niz­kość po­ło­że­nia, któ­re spra­wia, że nie zaw­sze pie­szo do nich do­stą­pić moż­na. Ze szczy­tu a­to­li ruin od­kry­wa się ślicz­ny wi­dok, mia­no­wi­cie na bliz­kie mias­tecz­ko Sob­ków, gniaz­do za­moż­nej nieg­dyś ro­dzi­ny Sob­ków z Su­le­jo­wa, i na za­mek tam­że istnie­ją­cy, ma­łe­mi basz­ta­mi o­pa­trzo­ny, któ­ry do­tąd jest miesz­kal­nym.

Tygodnik Ilustrowany, 1861



RZEKA NIDA Z RUINAMI ZAMKU W MOKRSKU GÓRNYM, LATA 60. XX WIEKU



o­sta­wio­ny na pla­nie zbli­żo­nym do pro­sto­ką­ta o wy­mia­rach 45x25 me­try ka­mien­ny za­mek u­lo­ko­wa­no na nie­wiel­kiej kę­pie po­śród łąk i pod­mok­łych te­re­nów rze­ki Ni­dy. Je­go za­chod­nią kur­ty­nę wy­peł­niał pod­piw­ni­czo­ny jed­no­trak­to­wy dom miesz­kal­ny li­czą­cy trzy na­ziem­ne kon­dyg­na­cje. Skle­pio­ne ko­leb­ko­wo piw­ni­ca i przy­zie­mie, a tak­że kry­te stro­pem pierw­sze pięt­ro po­dzie­lo­no na trzy po­rów­ny­wal­ne iz­by. Re­pre­zen­ta­cyj­ne by­ło pięt­ro dru­gie, gdzie znaj­do­wa­ła się ob­szer­na sa­la i ma­ła kom­na­ta bocz­na. Dzie­dzi­niec we­wnętrz­ny o wy­mia­rach 29x24 met­ry z trzech stron o­pa­sa­no mu­rem kur­ty­no­wym zwień­czo­nym gan­kiem dla stra­ży. Nie za­cho­wa­na do dziś wy­so­ka basz­ta bram­na, ry­za­li­to­wo wy­su­nię­ta przed li­co mu­ru po­łud­nio­we­go, po­sia­da­ła u pod­sta­wy rzut zbli­żo­ny do kwad­ra­tu w wyż­szych par­tiach prze­cho­dzą­cy w oś­mio­bok. Na prze­ło­mie XVI i XVII wie­ku po obu stro­nach wie­ży dos­ta­wio­no no­we za­bu­do­wa­nia miesz­kal­ne, któ­re za­tar­ły nie­co jej ob­ron­ny cha­rak­ter, przek­ształ­ca­jąc w swo­is­tą klat­kę scho­do­wą. Praw­do­po­dob­nie do zam­ku pro­wa­dził drew­nia­ny most zwo­dzo­ny prze­rzu­co­ny nad za­si­la­ną wo­da­mi po­blis­kiej rze­ki fo­są.



PLAN ZAMKU W MOKRSKU: 1. GŁÓWNY DOM MIESZKALNY, 2. SKRZYDŁO DOBUDOWANE W XVI/XVII w., 3. BRAMA WJAZDOWA, 4. DZIEDZINIEC



REKONSTRUKCJA ZAMKU WG A. MIŁOBĘDZKIEGO



a­low­ni­cza ru­i­na już daw­no wto­pi­ła się w ota­cza­ją­cy ją wiej­ski kra­jo­braz i zjed­no­czy­ła z co­raz bar­dziej do­mi­nu­ją­cą nad nią dzi­ką roś­lin­noś­cią. Z zam­ku do na­szych cza­sów po­zos­ta­ło nie­ste­ty bar­dzo nie­wie­le; za­cho­wa­ły się je­dy­nie re­lik­ty wschod­niej ścia­ny do­mu miesz­kal­ne­go, pół­noc­no-wschod­ni na­roż­nik mu­ru kur­ty­no­we­go, frag­men­ty po­dzia­łów wew­nętrz­nych o­raz po­roś­nię­ta cha­szcza­mi ma­ło czy­tel­na fo­sa. Ru­i­na sta­no­wi włas­ność pry­wat­ną, jed­nak dos­tęp do niej - przy­naj­mniej od zew­nątrz - nie po­wi­nien być ogra­ni­czo­ny.


IMG  BORDER=1 style= IMG  BORDER=1 style=

SĄDZĄC Z UKRYTYCH POŚRÓD MALOWNICZYCH KWIATKÓW LICZNYCH NIESPODZIANEK, NA OKOLICZNEJ ŁĄCE CZĘSTO WYPASA SIĘ KROWY
NA FOTOGRAFII PO PRAWEJ NAROŻNIK DOMU MIESZKALNEGO




ok­rsko Gór­ne to nie­du­ża wieś po­ło­żo­na kil­ka ki­lo­met­rów na wschód od pro­wa­dzą­cej z Kra­ko­wa do Kielc dro­gi E77, oko­ło 17 ki­lo­met­rów na po­łud­nie od Chę­cin. Do wsi do­cie­ra ko­mu­ni­ka­cja PKS (rzad­ko). Wi­docz­na z dal­szej od­le­głoś­ci ru­i­na zam­ku stoi na łą­ce, kil­ka­set met­rów za za­bu­do­wa­nia­mi. Pro­wa­dzi do niej grun­to­wa dro­ga i da­lej od­cho­dzą­ca od dro­gi wąs­ka ścież­ka. (mapa)





1. B. Guerquin: Zamki w Polsce, Arkady 1984
2. I. T. Kaczyńscy: Zamki w Polsce południowej, Muza SA 1999
3. L. Kajzer, J. Salm, S. Kołodziejski: Leksykon zamków w Polsce, Arkady 2001



W pobliżu:
Sobków - fortalicium szlacheckie XVIw., 3 km
Jędrzejów - warowny klasztor cystersów XIII-XVw., 15 km
Chęciny- ruina zamku królewskiego XIII/XIVw., 17 km
Maleszowa - pozostałości zamku Krasińskich XVIIw., 23 km
Pińczów - pozostałości zamku biskupiego XVw., 30 km
Podzamcze Piekoszowskie - ruina pałacu magnackiego XVIIw., 30 km
Kielce - pałac biskupi z umocnieniami bastionowymi XVIIw., 31 km



STRONA GŁÓWNA

tekst: 2003
fotografie: 2002
© Jacek Bednarek