STRONA GŁÓWNA

ZA GRANICĄ

MINIGALERIA

MAPKI

KSIĘGA GOŚCI

LITERATURA

KONTAKT
BARANÓW SANDOMIERSKI

BARCIANY

BARDO ŚLĄSKIE

BĄKOWA GÓRA

BESIEKIERY

BĘDZIN

BIERUTÓW

BIESTRZYKÓW

BOBOLICE

BOBROWNIKI

BODZENTYN

BOLESTRASZYCE

BOLKÓW

BORYSŁAWICE ZAMKOWE

BROCHÓW

BRODNICA

BRZEG

BUKOWIEC

BYDLIN

BYSTRZYCA KŁODZKA

CHĘCINY

CHOJNICA

CHOJNIK

CIECHANÓW

CIESZÓW

CIESZYN

CZARNY BÓR

CZERNA

CZERNINA

CZERSK

CZĘSTOCHOWA

CZOCHA

CZORSZTYN

DĄBRÓWNO

DRZEWICA

DZIAŁDOWO

DZIERZGOŃ

FREDROPOL (KORMANICE)

GDAŃSK

GIŻYCKO

GLIWICE

GŁOGÓW

GNIEW

GNIEWOSZÓW Z.SZCZERBA

GOLUB-DOBRZYŃ

GOŁAŃCZ

GOLCZEWO

GOŁUCHÓW

GOŚCISZÓW

GÓRA

GRODZIEC

GRÓDEK

GRUDZIĄDZ

GRZĘDY

GRZMIĄCA z.ROGOWIEC

INOWŁÓDZ

JANOWICE WIELKIE z.BOLCZÓW

JANOWIEC

JAWOR

JEZIORO GÓRECKIE

KAMIENIEC ZĄBKOWICKI

KAMIENNA GÓRA

KARPNIKI

KAZIMIERZ DOLNY

KĘTRZYN

KĘTRZYN - KOŚCIÓŁ

KIELCE

KLICZKÓW

KŁODZKO

KOŁO

KONARY

KONIN-GOSŁAWICE

KORZKIEW

KOWALEWO POMORSKIE

KOŹMIN WLKP.

KÓRNIK

KRAKÓW

KRAPKOWICE

KRAPKOWICE - OTMĘT

KRASICZYN

KRĘPCEWO

KRUSZWICA

KRZYŻNA GÓRA

KRZYŻTOPÓR

KSIĄŻ WIELKI

KUROZWĘKI

KWIDZYN

LEGNICA

LIDZBARK WARMIŃSKI

LIPA

LUBIN

LUTOMIERSK

ŁAGÓW

ŁĘCZYCA

ŁOWICZ

MAJKOWICE

MALBORK

MAŁA NIESZAWKA

MIĘDZYLESIE

MIĘDZYRZECZ

MIRÓW

MOKRSKO

MOSZNA

MSTÓW

MUSZYNA

MYŚLENICE

NAMYSŁÓW

NIEDZICA

NIDZICA

NIEMCZA

NIEPOŁOMICE

NOWY SĄCZ

NOWY WIŚNICZ

ODRZYKOŃ

OGRODZIENIEC (PODZAMCZE)

OJCÓW

OLEŚNICA

OLSZTYN (JURA)

OLSZTYN (WARMIA)

OLSZTYNEK

OŁAWA

OŁDRZYCHOWICE KŁODZKIE

OPOCZNO

OPOLE GÓRKA

OPOLE OSTRÓWEK

OPORÓW

OSSOLIN

OSTRĘŻNIK

OSTRÓDA

OSTRÓW LEDNICKI

OTMUCHÓW

PABIANICE

PANKÓW

PASTUCHÓW

PIESKOWA SKAŁA

PIOTRKÓW TRYBUNALSKI

PIOTRKÓW-BYKI

PIOTROWICE ŚWIDNICKIE

PŁAKOWICE

PŁOCK

PŁONINA

PŁOTY

PODZAMCZE z.OGRODZIENIEC

PODZAMCZE PIEKOSZOWSKIE

POKRZYWNO

POŁCZYN-ZDRÓJ

POZNAŃ

PRABUTY

PROCHOWICE

PROSZÓWKA z.GRYF

PRZEMYŚL

PRZEWODZISZOWICE

PSZCZYNA

PYZDRY

RABSZTYN

RACIĄŻEK

RADŁÓWKA

RADOM

RADZIKI DUŻE

RADZYŃ CHEŁMIŃSKI

RAJSKO

RAKOWICE WIELKIE

RATNO DOLNE

RAWA MAZOWIECKA

RESKO

ROGÓW OPOLSKI

ROŻNÓW ZAMEK DOLNY

ROŻNÓW ZAMEK GÓRNY

RYBNICA

RYBNICA LEŚNA

RYCZÓW

RYDZYNA

RYTWIANY

RZĄSINY

SANDOMIERZ

SANOK

SIEDLĘCIN

SIEDLISKO

SIERADZ

SIERAKÓW

SIEWIERZ

SMOLEŃ

SOBKÓW

SOBOTA

SOCHACZEW

SOSNOWIEC

SREBRNA GÓRA

STARA KAMIENICA

STARE DRAWSKO

STARY SĄCZ

STRZELCE OPOLSKIE

SULEJÓW

SZAMOTUŁY

SZCZECIN

SZTUM

SZUBIN

SZYDŁÓW

SZYMBARK

ŚCINAWKA GÓRNA

ŚWIDWIN

ŚWIEBODZIN

ŚWIECIE n.WISŁĄ

ŚWIECIE k.LEŚNEJ

ŚWINY

TORUŃ

TORUŃ z.DYBÓW

TUCZNO

TYNIEC

UDÓRZ

UJAZD k.TOMASZOWA

UJAZD KRZYŻTOPÓR

UNIEJÓW

URAZ

WAŁBRZYCH z.KSIĄŻ

WAŁBRZYCH z.STARY KSIĄŻ

WAŁBRZYCH z.NOWY DWÓR

WARSZAWA z.KRÓLEWSKI

WARSZAWA z.UJAZDOWSKI

WĄBRZEŹNO

WENECJA

WĘGIERKA

WĘGORZEWO

WIELICZKA

WIELKA WIEŚ

WIERZBNA

WITKÓW

WLEŃ

WOJNOWICE

WOJSŁAWICE

WROCŁAW

WROCŁAW LEŚNICA

WYSZYNA

ZAGÓRZ

ZAGÓRZE ŚLĄSKIE

ZAŁUŻ

ZĄBKOWICE ŚLĄSKIE

ZBĄSZYŃ

ZŁOTORIA k.TORUNIA

ŹRÓDŁA

ŻAGAŃ

ŻARY

ŻELAZNO

ŻMIGRÓD


IMG BORDER=1 style=

NAJSTARSZE, PÓŁNOCNE SKRZYDŁO ZAMKU W OLSZTYNKU



lszty­nek na­le­ży do gru­py naj­póź­niej za­ło­żo­nych i za­ra­zem naj­mniej­szych oś­rod­ków zam­ko­wo-miej­skich Prus Krzy­żac­kich. Pow­stał on w okre­sie naj­więk­szej pros­pe­ri­ty Za­ko­nu, kie­dy po zor­ga­ni­zo­wa­niu sa­mo­dziel­ne­go kom­tur­stwa w Os­tró­dzie pod­ję­to de­cyz­ję o ko­lo­ni­za­cji po­ło­żo­nych w po­łud­nio­wej częś­ci re­gio­nu te­re­nów. Zbu­do­wa­ną tu­taj pod ko­niec XIII wie­ku drew­nia­ną wa­row­nię w po­ło­wie XIV stu­le­cia zas­tą­pio­no za­bu­do­wą mu­ro­wa­ną, a urzęd­ni­kiem od­po­wie­dzial­nym za pow­sta­nie no­wej sie­dzi­by był kom­tur os­tród­zki Gun­ther von Ho­hen­stein, od któ­re­go naz­wis­ka przy­ję­ła się póź­niej­sza naz­wa za­ło­żo­nej przy zam­ku o­sa­dy. Z cza­sem naz­wę tę zas­tą­pio­no o­kreś­le­niem Par­vum Ol­sten, ro­zu­mia­ną ja­ko Ma­ły Ol­sztyn - Ol­szty­nek. Sta­no­wią­ca sie­dzi­bę nie­du­że­go o­krę­gu, za­rzą­dza­na bez­poś­red­nio przez ko­mor­nika za­kon­ne­go i pod­le­ga­ją­ca kom­tur­stwu w Os­tró­dzie twier­dza funk­cjo­no­wa­ła so­bie we względ­nym spo­ko­ju do ro­ku 1410, kie­dy to za­led­wie dwa dni po bit­wie grun­wal­dzkiej sta­nę­ły pod nią zjed­no­czo­ne woj­ska pol­sko-li­tew­skie. Poz­ba­wio­ne for­ty­fi­ka­cji mias­to i wys­tra­szo­na krzy­żac­ka za­ło­ga zam­ku pod­da­ły go wów­czas bez wal­ki, do­bro­wol­nie o­twie­ra­jąc bra­my. Przez kil­ka nas­tęp­nych mie­się­cy Ol­szty­nek po­dle­gał zwierz­chnic­twu księ­cia ma­zo­wiec­kie­go Ja­nu­sza I Star­sze­go, by w 1411 ro­ku na mo­cy po­ro­zu­mień po­ko­ju to­ruń­skie­go po­wró­cić w rę­ce krzy­żac­kie.


WIDOK ZAMKU (PO LEWEJ) I MIASTA Z 1684 ROKU NA RYCINIE C. J. HARTKNOCHA


il­ka lat póź­niej, pod­czas tak zwa­nej woj­ny gło­do­wej, zmu­szo­ny do tak­ty­ki de­fen­syw­nej wiel­ki mistrz krzy­żac­ki Mic­hał Kuch­mei­ster zas­to­so­wał bez­względ­ną tak­ty­kę spa­lo­nej zie­mi pusz­cza­jąc mias­to z dy­mem i częś­cio­wo bu­rząc dom za­kon­ny. Po za­koń­cze­niu dzia­łań wo­jen­nych Ol­szty­nek wró­cił w daw­ne gra­ni­ce pań­stwa krzy­żac­kie­go i od­bu­do­wa­ny roz­wi­jał się do wy­bu­chu za­i­ni­cjo­wa­nej przez pow­sta­nie an­ty­za­kon­ne woj­ny trzy­nas­to­let­niej (1454-66). W po­cząt­ko­wej fa­zie kon­flik­tu Ra­da Miej­ska o­po­wie­dzia­ła się za sym­pa­ty­zu­ją­cym z kró­lem pol­skim Związ­kiem Prus­kim, by po prze­gra­nej przez Po­la­ków bit­wie pod Choj­ni­ca­mi ko­niun­ktu­ral­nie zmie­nić front od­da­jąc się do dys­po­zy­cji wiel­kie­go mis­trza. Pod­czas os­tat­niej woj­ny Za­ko­nu z Pol­ską w grud­niu 1519 Ol­szty­nek za­ję­ły woj­ska het­ma­na ko­ron­ne­go Mi­ko­ła­ja Fir­le­ja, któ­re po ka­pi­tu­la­cji za­ło­gi 9 stycz­nia w si­le dwu­stu żoł­nie­rzy roz­po­czę­ły trwa­ją­cą po­nad rok o­ku­pa­cję zam­ku. Po se­ku­la­ry­za­cji Za­ko­nu w 1525 ro­ku mia­stecz­ko przy­łą­czo­ne zos­ta­ło do Prus Ksią­żę­cych, a po­krzy­żac­ki gmach przez­na­czo­no na sie­dzi­bę starostwa. Nie u­tra­cił on jesz­cze wte­dy wa­lo­rów ob­ron­nych i pod­czas pierw­szej woj­ny ze Szwe­da­mi cza­so­wo za­mie­nio­ny zos­tał w ar­se­nał za­o­pa­tru­ją­cy m.in. het­ma­na Ste­fa­na Ko­niec­pol­skie­go przed zwy­cięs­ką dla nie­go ba­ta­lią pod Trzcia­ną (1629). Pierw­sze po­waż­ne zmia­ny w ar­chi­tek­tur­ze wa­row­nej re­zy­den­cji nas­tą­pił­y w drug­iej po­ło­wie XVII wie­ku, a ko­lej­ne po roz­bio­rach - urzą­dzo­no tu wów­czas biu­ra prus­kiej in­ten­den­tu­ry. Dla jej pot­rzeb wy­bu­rzo­no część śred­nio­wiecz­nej za­bu­do­wy po­zos­ta­wia­jąc w ca­łoś­ci je­dy­nie par­ter do­mu głów­ne­go, któ­ry za­a­dap­to­wa­no na miesz­ka­nia u­rzęd­ni­ków. W la­tach 1847-49 gmach przek­ształ­co­no w sty­lu ne­o­go­tyc­kim, a w je­go wnęt­rzach u­miesz­czo­no sie­dzi­bę gim­na­zjum. Woj­ny świa­to­we o­besz­ły się bez­względ­nie za­rów­no z mias­tem jak i sa­mym zam­kiem, nisz­cząc je w blis­ko 50 pro­cen­tach. Daw­ną krzy­żac­ką sie­dzi­bę od­bu­do­wa­no w la­tach 1946-54 i po­now­nie ot­war­to w niej szko­łę.



ZAMEK NA FOTOGRAFIACH Z PIERWSZEJ DEKADY XX WIEKU
ZDJECIE WYŻEJ PRZEDSTAWIA WIDOK OD ZACHODU, NA DOLE WIDZIMY NEOGOTYCKIE SKRZYDŁO WSCHODNIE



ygląd zam­ku śred­nio­wiecz­ne­go nie jest zna­ny, bądź poz­na­ny zos­tał na ty­le sła­bo, że funk­cjo­nu­je kil­ka te­o­rii na te­mat je­go for­my. We­dług nie­któ­rych ba­da­czy pier­wot­ne za­ło­że­nie skła­da­ło się z jed­ne­go ce­gla­ne­go (na ka­mien­nej pod­mu­rów­ce) gma­chu od pół­no­cy i dzie­dziń­ca o­to­czo­ne­go mu­rem od po­łud­nia. We­dług in­nych był to zes­pół czte­ro­skrzyd­ło­wy z naj­star­szym bu­dyn­kiem miesz­kal­nym od pół­no­cy i trze­ma wie­lo­krot­nie przek­ształ­ca­ny­mi bu­dyn­ka­mi przy po­zos­ta­łych kur­ty­nach. Nie­za­leż­nie od te­go, któ­ra z hi­po­tez jest bliż­sza rze­czy­wis­toś­ci, we­dług obu funk­cję głów­ne­go do­mu peł­nił pod­piw­ni­czo­ny, trój­kon­dyg­na­cyj­ny bu­dy­nek pół­noc­ny wznie­sio­ny na pla­nie pros­to­ką­ta o wy­mia­rach 10,7 x 28,4 met­ra. Nie­wie­le wia­do­mo rów­nież o roz­kła­dzie po­miesz­czeń i ro­li posz­cze­gól­nych seg­men­tów za­bu­do­wy. W XV wie­ku wzmian­ko­wa­na jest iz­ba prze­ło­żo­ne­go, kuch­nia, pie­kar­nia, a nie­co wcześ­niej źród­ła wy­mie­nia­ją piw­ni­ce i po­miesz­cze­nia skła­do­we na pod­da­szu. Skrzyd­ło głów­ne o­bej­mo­wa­ło ka­pli­cę, re­fek­tarz, po­kój goś­cin­ny i zbro­jow­nię. Ca­łość zos­ta­ła o­to­czo­na mu­ra­mi, w ciąg któ­rych praw­do­po­dob­nie wpi­sa­no basz­ty i opa­sa­no na­wod­nio­ną fo­są. Od po­łud­nia, po­mię­dzy zam­kiem gór­nym a mias­tem u­lo­ko­wa­no gos­po­dar­cze przed­zam­cze z fol­war­kiem, bro­wa­rem i mły­nem. U schył­ku XVII wie­ku zli­kwi­do­wa­no zew­nęt­rzny mur ob­wo­do­wy i za­mu­ro­wa­no bądź przek­ształ­co­no go­tyc­kie ot­wo­ry strzel­ni­cze zas­tę­pu­jąc je du­ży­mi, pros­to­kąt­ny­mi ok­na­mi. Śred­nio­wiecz­ny cha­rak­ter zes­po­łu w znacz­nym stop­niu za­tar­ła prze­bu­do­wa z XIX stu­le­cia, pod­czas któr­ej wznie­sio­no nie­wiel­kie skrzyd­ło wschod­nie z ga­le­ryj­ką, lo­ku­jąc je mię­dzy gma­chem głów­nym a mo­nu­men­tal­ną wie­żą u­sy­tu­o­wa­ną w po­łud­nio­wo-wschod­nim na­ro­żu, na sty­ku z przed­zam­czem.


PLAN PARTERU Z ZAZNACZONYMI KOLOREM CZARNYM PARTIAMI MURÓW ŚREDNIOWICZNYCH, OPR. J. STRUŻYŃSKI



a­cho­wa­ły się skle­pio­ne piw­ni­ce, dol­ne (do wy­so­koś­ci pierw­sze­go pięt­ra) par­tie mu­rów i ory­gi­nal­ne ele­men­ty e­le­wa­cji w skrzy­dle pół­noc­nym. W zam­ku funk­cjo­nu­je Li­ce­um O­gól­no­kształ­cą­ce, Tech­ni­kum Ho­te­lar­skie i Zes­pół Szkół Za­wo­do­wych. Z uwa­gi na je­go przez­na­cze­nie w week­en­dy o­raz wa­ka­cje te­ren ten mo­że być nie­dos­tęp­ny.


IMG  BORDER=1 style= IMG  BORDER=1 style=

IMG  BORDER=1 style= IMG  BORDER=1 style=

ZAMEK WSPÓŁCZEŚNIE - SKRZYDŁO WSCHODNIE
W PRAWYM GÓRNYM ROGU XIX-WIECZNY BUDYNEK NA ROGU UL. ZAMKOWEJ I MRONGOWIUSZA




lszty­nek po­ło­żo­ny jest oko­ło 25 ki­lo­me­trów na po­łud­nio­wy za­chód od Ol­szty­na, skąd częs­to kur­su­ją po­cią­gi (kier. Dział­do­wo, War­sza­wa). Po wyj­ściu z dwor­ca PKP na­le­ży skrę­cić w le­wo i bru­ko­wa­ną u­li­cą dojść do sa­me­go jej koń­ca, a nas­tęp­nie skrę­cić w pra­wo w ul. Świer­czew­skie­go - usy­tu­o­wa­ny na nie­wiel­kim, zie­lo­nym wznie­sie­niu za­mek stoi u jej wy­lo­tu. Doj­ście zaj­mu­je o­ko­ło 15 minut.





1. B. Guerquin: Zamki w Polsce, Arkady 1984
2. M. Haftka: Zamki krzyżackie w Polsce, 1999
3. I. T. Kaczyńscy: Zamki w Polsce północnej i środkowej, Muza SA 1999
4. L. Kajzer, J. Salm, S. Kołodziejski: Leksykon zamków w Polsce, Arkady 2001
5. R. Sypek: Zamki i obiekty warowne Państwa Krzyżackiego, Agencja CB 2000


IMG BORDER=1 style=

ZAMEK OD WSCHODU: Z PRAWEJ ŚREDNIOWIECZNE SKRZYDŁO PÓŁNOCNE, Z LEWEJ NEOGOTYCKIE SKRZYDŁO WSCHODNIE


W pobliżu:
Olsztyn - zamek kapituły warmińskiej XIVw., 24 km
Nidzica - zamek prokuratorski XIVw., 27 km
Ostróda - zamek krzyżacki XIVw., 27 km
Dąbrówno - relikty zamku wójtów krzyżackich z XV w., 28 km
Działdowo - zamek wójtowski XIVw., przebudowany, 39 km
Lubawa - relikty zamku biskupiego XIVw., 39 km
Barczewo - zamek (skrzydło) kapituły warmińskiej XIVw., przebudowany, 41 km



STRONA GŁÓWNA

tekst: 2004
fotografie: 2004
© Jacek Bednarek