BARANÓW SANDOMIERSKI

BARCIANY

BARDO ŚLĄSKIE

BĄKOWA GÓRA

BESIEKIERY

BĘDZIN

BIERUTÓW

BIESTRZYKÓW

BOBOLICE

BOBROWNIKI

BODZENTYN

BOLESTRASZYCE

BOLKÓW

BORYSŁAWICE ZAMKOWE

BROCHÓW

BRODNICA

BRZEG

BUKOWIEC

BYDLIN

BYSTRZYCA KŁODZKA

CHĘCINY

CHOJNICA

CHOJNIK

CIECHANÓW

CIESZÓW

CIESZYN

CZARNY BÓR

CZERNA

CZERNINA

CZERSK

CZĘSTOCHOWA

CZOCHA

CZORSZTYN

ĆMIELÓW

DĄBROWA

DĄBRÓWNO

DRZEWICA

DZIAŁDOWO

DZIERZGOŃ

FREDROPOL (KORMANICE)

GDAŃSK

GIŻYCKO

GLIWICE

GŁOGÓW

GNIEW

GNIEWOSZÓW Z.SZCZERBA

GOLUB-DOBRZYŃ

GOŁAŃCZ

GOLCZEWO

GOŁUCHÓW

GOŚCISZÓW

GÓRA

GRODZIEC

GRÓDEK

GRUDZIĄDZ

GRZĘDY

GRZMIĄCA z.ROGOWIEC

HOMOLE

IŁŻA

INOWŁÓDZ

JANOWICE WIELKIE z.BOLCZÓW

JANOWIEC

JAWOR

JEZIORO GÓRECKIE

KAMIENIEC ZĄBKOWICKI

KAMIENNA GÓRA

KARPNIKI

KAZIMIERZ DOLNY

KĘTRZYN

KĘTRZYN - KOŚCIÓŁ

KIELCE

KLICZKÓW

KŁODZKO

KOŁO

KONARY

KONIN-GOSŁAWICE

KORZKIEW

KOWALEWO POMORSKIE

KOŹMIN WLKP.

KÓRNIK

KRAKÓW

KRAPKOWICE

KRAPKOWICE - OTMĘT

KRASICZYN

KRĘPCEWO

KRUSZWICA

KRZYŻNA GÓRA

KRZYŻTOPÓR

KSIĄŻ WIELKI

KUROZWĘKI

KWIDZYN

LEGNICA

LIDZBARK WARMIŃSKI

LIPA

LUBIN

LUTOMIERSK

ŁAGÓW

ŁĘCZYCA

ŁOWICZ

MAJKOWICE

MALBORK

MAŁA NIESZAWKA

MIĘDZYLESIE

MIĘDZYRZECZ

MIRÓW

MOKRSKO

MOSZNA

MSTÓW

MUSZYNA

MYŚLENICE

NAMYSŁÓW

NIDZICA

NIEDZICA

NIEMCZA

NIEMODLIN

NIEPOŁOMICE

NOWA RUDA

NOWY SĄCZ

NOWY WIŚNICZ

ODRZYKOŃ

OGRODZIENIEC (PODZAMCZE)

OJCÓW

OLEŚNICA

OLSZTYN (JURA)

OLSZTYN (WARMIA)

OLSZTYNEK

OŁAWA

OŁDRZYCHOWICE KŁODZKIE

OPOCZNO

OPOLE GÓRKA

OPOLE OSTRÓWEK

OPORÓW

OSSOLIN

OSTRĘŻNIK

OSTRÓDA

OSTRÓW LEDNICKI

OTMUCHÓW

PABIANICE

PANKÓW

PASTUCHÓW

PIESKOWA SKAŁA

PIOTRKÓW TRYBUNALSKI

PIOTRKÓW-BYKI

PIOTROWICE ŚWIDNICKIE

PŁAKOWICE

PŁOCK

PŁONINA

PŁOTY

PODZAMCZE z.OGRODZIENIEC

PODZAMCZE PIEKOSZOWSKIE

POKRZYWNO

POŁCZYN-ZDRÓJ

POZNAŃ

PRABUTY

PROCHOWICE

PROSZÓWKA z.GRYF

PRZEMYŚL

PRZEWODZISZOWICE

PSZCZYNA

PTKANÓW

PYZDRY

RABSZTYN

RACIĄŻEK

RADŁÓWKA

RADOM

RADZIKI DUŻE

RADZYŃ CHEŁMIŃSKI

RAJSKO

RAKOWICE WIELKIE

RATNO DOLNE

RAWA MAZOWIECKA

RESKO

ROGÓW OPOLSKI

ROŻNÓW ZAMEK DOLNY

ROŻNÓW ZAMEK GÓRNY

RYBNICA

RYBNICA LEŚNA

RYCZÓW

RYDZYNA

RYTWIANY

RZĄSINY

SANDOMIERZ

SANOK

SIEDLĘCIN

SIEDLISKO

SIERADZ

SIERAKÓW

SIEWIERZ

SMOLEŃ

SOBKÓW

SOBOTA

SOCHACZEW

SOSNOWIEC

SREBRNA GÓRA

STARA KAMIENICA

STARE DRAWSKO

STARY SĄCZ

STRZELCE OPOLSKIE

SULEJÓW

SZAMOTUŁY

SZCZECIN

SZTUM

SZUBIN

SZYDŁÓW

SZYMBARK

ŚCINAWKA GÓRNA

ŚWIDWIN

ŚWIEBODZIN

ŚWIECIE n.WISŁĄ

ŚWIECIE k.LEŚNEJ

ŚWINY

TORUŃ

TORUŃ z.DYBÓW

TUCZNO

TYNIEC

UDÓRZ

UJAZD k.TOMASZOWA

UJAZD KRZYŻTOPÓR

UNIEJÓW

URAZ

WAŁBRZYCH z.KSIĄŻ

WAŁBRZYCH z.STARY KSIĄŻ

WAŁBRZYCH z.NOWY DWÓR

WARSZAWA z.KRÓLEWSKI

WARSZAWA z.UJAZDOWSKI

WĄBRZEŹNO

WENECJA

WĘGIERKA

WĘGORZEWO

WIELICZKA

WIELKA WIEŚ

WIERZBNA

WITKÓW

WLEŃ

WOJNOWICE

WOJSŁAWICE

WROCŁAW

WROCŁAW LEŚNICA

WYSZYNA

ZAGÓRZ

ZAGÓRZE ŚLĄSKIE

ZAŁUŻ

ZĄBKOWICE ŚLĄSKIE

ZBĄSZYŃ

ZŁOTORIA k.TORUNIA

ŹRÓDŁA

ŻAGAŃ

ŻARY

ŻELAZNO

ŻMIGRÓD

WIEŻA WÓJTOWSKA W BYSTRZYCY, WIDOK OD POŁUDNIA

HISTORIA

P

o­cząt­ków mu­ro­wa­nej sie­dzi­by ob­ron­nej na­le­ży u­pa­try­wać po ro­ku 1319, w któ­rym król czes­ki Jan Luk­sem­bur­ski na­dał wój­tos­two wraz z przy­na­leż­noś­cia­mi i trze­ma wsia­mi Ja­ku­bo­wi Ruc­ke­ro­wi, nak­ła­da­jąc nań o­bo­wią­zek o­to­cze­nia wąt­łe­go jesz­cze wte­dy mias­ta mu­ra­mi ob­ron­ny­mi. Być mo­że wie­ża pow­sta­ła w miej­scu ist­nie­ją­cej tu pier­wot­nie drew­nia­nej straż­ni­cy, z pew­noś­cią jed­nak jej zwar­ta bry­ła uk­ształ­to­wa­na zos­ta­ła dość wcześ­nie, za­pew­ne wkrót­ce po ob­ję­ciu u­rzę­du przez wspom­nia­ne­go Ruc­ke­ra. Po raz ko­lej­ny wzmian­ko­wa­no ją w do­ku­men­tach z lat 1416 o­raz 1417, tym ra­zem ja­ko Thur­me, co oz­na­cza, że praw­do­po­dob­nie peł­ni­ła w tym cza­sie tak­że funk­cję a­resz­tu lub wię­zie­nia dla drob­nych przes­tęp­ców. Sie­dzi­bę wój­ta przy­wo­łu­ją rów­nież kro­ni­ki z cza­sów wo­jen hu­syc­kich, w któ­rych - ja­ko je­dy­na bu­dow­la w mieś­cie - sku­tecz­nie o­par­ła się o­fen­sy­wie czes­kich Ta­bo­ry­tów. Wie­żę grun­tow­nie prze­bu­do­wa­no w XVI stu­le­ciu na­da­jąc jej for­my re­ne­san­so­we, w 1605 zaś przesz­ła na włas­ność woj­ska i od­tąd zwa­no ją Wie­żą Żoł­nier­ską. Po po­ża­rze w 1767 bu­dy­nek głów­ny ob­ni­żo­no o dwa pięt­ra i poz­ba­wio­no cech ob­ron­nych, u­po­dab­nia­jąc do sto­ją­cych po są­siedz­ku ka­mie­nic. Licz­ne prze­bu­do­wy w la­tach nas­tęp­nych, a tak­że cha­o­tycz­na za­bu­do­wa naj­bliż­szej przes­trze­ni, re­a­li­zo­wa­na głów­nie na prze­ło­mie wie­ków XIX i XX, cał­ko­wi­cie za­tar­ła pier­wot­ny wyg­ląd i cha­rak­ter za­byt­ku.

NAD RZEKĄ BYSTRZYCĄ, W CENTRALNEJ CZĘŚCI BRAMA WODNA I WIEŻA WÓJTOWSKA

PANORAMA MIASTA I WIEŻA NA POCZTÓWKACH Z POCZĄTKU XX WIEKU, W ICH CENTRALNEJ CZĘŚCI DOSKONALE WIDOCZNA WIEŻA

ARCHITEKTURA

W

ie­żę zbu­do­wa­no na o­to­czo­nym fo­są nie­wiel­kim wy­nie­sie­niu w ob­rę­bie mu­rów mias­ta, zam­knię­tym od pół­no­cy za­bu­do­wą miej­ską, od po­łud­nia zaś i od wscho­du - wo­da­mi rzek Bys­trzy­cy i Ny­sy Kłodz­kiej. Mia­ła o­na plan zbli­żo­ny do kwa­dra­tu o bo­kach 22x23 met­ry i co naj­mniej 25 me­trów wy­so­koś­ci, na któ­re skła­da­ły się czte­ry kon­dyg­nac­je, za­pew­ne już w po­ło­wie XIV stu­le­cia zwień­czo­ne kre­ne­la­żem, w o­kre­sie re­ne­san­su zas­tą­pio­nym de­ko­ra­cyj­ną at­ty­ką. Wie­żę wy­po­sa­żo­no w wy­ku­te w li­tej ska­le piw­ni­ce. W XVI wie­ku zmie­nio­no jej su­ro­wą go­tyc­ką for­mę zew­nę­trzną na od­po­wia­da­ją­cą wy­ma­ga­niom e­po­ki, do­ko­na­no też wtór­ne­go po­dzia­łu wnętrz i o­kien, jed­nak do­kład­ny za­kres tych prac po­zo­sta­je nie­zna­ny. O­bok wie­ży w skład zam­knię­te­go fo­są wój­tos­twa wcho­dził rów­nież dom zwa­ny w XV stu­le­ciu Hau­se vor dem Tur­me, i dru­gi bu­dy­nek Som­mer­hau­se po­ło­żo­ny od stro­ny ryn­ku. Są­sia­do­wał z ni­mi og­ród, a po­ni­żej staj­nie.

PANORAMA MIASTA NA RYCINIE WEHRNERA Z 1739,
W LEWYM GÓRNYM ROKU WIEŻA WÓJTOWSKA ZWIEŃCZONA ŚREDNIOWIECZNYM KRENELAŻEM

STAN OBECNY

P

rzy­glą­da­jąc się dziś daw­nej sie­dzi­bie wój­ta trud­no od­na­leźć w niej ce­chy ob­ron­ne, ba - nie­łat­wo na­wet do­myś­leć się, że jest to za­by­tek. Nie­jed­no­krot­nie prze­bu­do­wy­wa­na, za­mie­ni­ła się w ty­po­wą ka­mie­ni­cę czyn­szo­wą, po­dob­ną do wie­lu in­nych, ja­kie spot­kać moż­na w ob­rę­bie Sta­rów­ki. Jej pier­wot­ny cha­rak­ter wy­raź­nie pod­kreś­la do­pie­ro wi­dok od stro­ny po­łu­dnio­wej, gdzie znacz­nie gó­ru­je o­na nad są­sied­nią za­bu­do­wą. Gmach nie­ste­ty jest za­nie­dba­ny; po­kry­ty przeg­ni­łym, od­pa­da­ją­cym tyn­kiem nie za­chę­ca do bliż­sze­go poz­na­nia. Wra­że­nie to po­tę­gu­ją brud­ne, od­py­cha­ją­ce wnę­trza, dos­tęp­ne je­dy­nie na po­zio­mie głów­nych ko­ry­ta­rzy. Po­zo­sta­łe po­miesz­cze­nia zaj­mu­ją pry­wat­ne miesz­ka­nia.

WIEŻA WÓJTOWSKA, STAN W 2007 ROKU

PANORAMA MIASTA, WIDOK OD POŁUDNIA

DOJAZD

W

ie­ża stoi w po­łu­dnio­wo-za­chod­niej częś­ci his­to­rycz­ne­go Sta­re­go Mias­ta, nie­o­po­dal Ryn­ku. Z tej per­spek­ty­wy trud­no wy­róż­nić ją spoś­ród in­nych po­dob­nych bu­dyn­ków - po­ma­ga nam w tym nie­wiel­ka ta­blicz­ka infor­ma­cyj­na u­miesz­czo­na na mu­rach. Tuż o­bok wie­ży wzno­si się Bra­ma Wod­na z cha­rak­te­rys­tycz­nym kre­ne­la­żem. (ma­pa zam­ków Dol­ne­go Śląs­ka)

LITERATURA

1. M. Chorowska: Rezydencje średniowieczne na Śląsku, OFPWW 2003

FRAGMENTY ŚREDNIOWIECZNYCH OBWAROWAŃ MIEJSKICH: BRAMA WODNA (Z LEWEJ) I WIEŻA RYCERSKA

W pobliżu:
Gorzanów - zamek z XVI-XVII w., 8 km
Stara Łomnica - wieża mieszkalno-obronna z XIV-XVI w., 8 km
Żelazno - wieża mieszkalno-obronna z XV-XVI w., 11 km
Gniewoszów - ruina zamku gotyckiego Szczerba z XIV w., 18 km
Międzylesie - zamek z XIV-XVIII w., 18 km
Ołdrzychowice Kłodzkie - wieża mieszkalno-obronna z XV w., obecnie dwór, 14 km

tekst: 2011
fotografie: 2007
© Jacek Bednarek