MILANO - CASTELLO SFORZESCO

BERGAMO

BRESCIA

CASTEL DEL RIO

CORTONA

DESENZANO DEL GARDA

FIRENZE (FLORENCJA)

GRADARA

IMOLA

LONATO DEL GARDA

MALCESINE

MILANO (MEDIOLAN)

MONIGA DEL GARDA

MONTEPULCIANO

PESARO

w opracowaniu:

PRATO

RIMINI

RIVA DEL GARDA

SAN LEO

SANT'AGATA FELTRIA

SIRIMONE

TORRIANA

VERUCCHIO

WIDOK NA ZAMEK Z PIAZZA CASTELLO, NA PIERWSZYM PLANIE CYLINDRYCZNA WIEŻA DI SANTO SPIRITO, W TLE Z PRAWEJ WIEŻA BRAMNA DEL FILARETE

HISTORIA

P

otężny zamek Sforzesco zbudowany został z inicjatywy Fran­ce­sco I Sfor­zy w po­ło­wie XV wie­ku z wy­ko­rzy­sta­niem mu­rów śred­nio­wiecz­nej twier­dzy Vis­con­tich, ów­czes­nych ksią­żąt Me­dio­la­nu. Już za cza­sów pa­no­wa­nia te­go ro­du by­ła to im­po­nu­ją­cych roz­mia­rów wa­row­nia, któ­rej mu­ry ze­wnętrz­ne two­rzy­ły kwa­drat o bo­ku 180 me­trów, wzmoc­nio­ny w na­ro­żach ma­syw­ny­mi czwo­ro­bocz­ny­mi wie­ża­mi. W ob­li­czu za­gro­że­nia Księ­stwa Me­dio­la­nu ze stro­ny Re­pu­bli­ki We­nec­kiej, Pań­stwa Ko­ściel­ne­go i Flo­ren­cji osta­tni z ro­­du pa­nu­ją­ce­go, Fi­lip­po Ma­ria Vis­con­ti, zgo­dził się przy­jąć po­moc mi­li­tar­ną ze stro­ny Fran­ce­sco Sfor­zy w za­mian za rę­kę swo­jej cór­ki Bian­ki. Po od­da­le­niu nie­bez­pie­czeń­stwa wy­co­fał się jed­nak z tej de­kla­ra­cji (choć by­ło już po ślu­bie) i wy­gnał Sfor­zę z mia­sta. Ten wstą­pił na służ­bę We­ne­cjan, a na­stęp­nie za­ata­ko­wał Me­dio­lan, zmu­sza­jąc Vis­con­tie­go do zgo­dy na kon­sum­pcję mał­żeń­stwa. Gdy w 1447 Fi­lip­po Vis­con­ti zmarł, ośmie­lo­ny lud częś­cio­wo zbu­rzył znie­na­wi­dzo­ną sie­dzi­bę wład­cy, a przed­sta­wi­cie­le me­dio­lań­skiej szlach­ty pro­kla­mo­wa­li Re­pu­bli­kę Am­bro­zjań­skąRepublika Ambrozjańska – średniowieczne państewko proklamowane w Mediolanie po śmierci księcia Filipa Marii Viscontiego, istniejące 2,5 roku. Początek republiki ogłosiło 14 sierpnia 1447 trzech mężczyzn szlacheckiego pochodzenia: Giorgio Lampugnani, Antonio Trivulzio oraz Innozenzo Cotta. Zapowiadali oni rządy komunalne. Władza miała być sprawowana, nie jak dotychczas, przez jednego tyrana, ale przez dwudziestu czterech kapitanów, wybranych spośród przedstawicieli najbardziej zasłużonych rodzin Mediolanu. Po przewrocie i ogłoszeniu republiki zniesiono podatki. Brak pieniędzy, coraz większe zagrożenie ze strony sąsiadów, skłoniły rządzących do ich ponownego wprowadzenia, a nawet znacznego powiększenia. Po początkowym poparciu społeczeństwa Republika zaczęła tracić swoją popularność. Wybuchły kolejne zamieszki, a władza postanowiła wprowadzić terror. W roku 1448 i 1449 wybuchły kolejne, coraz bardziej krwawe zamieszki, w których zginęli przedstawiciele władz. 23 lutego 1450 szlachta miejska przedstawiła projekt zniesienia Republiki Ambrozjańskiej i oddania władzy w ręce Franciszka I Sforzy, przebywającego w tym czasie z wojskiem nieopodal Mediolanu. , któ­rą szyb­ko jed­nak ogar­nął cha­os, po­tę­go­wa­ny przez ko­rup­cję, ban­dy­tyzm i wszech­obec­ną bie­dę. Po trzech la­tach funk­cjo­no­wa­nia no­we­go ustro­ju nie­za­do­wo­le­ni miesz­cza­nie prze­ka­za­li wła­dzę w rę­ce Fran­ce­sco Sfor­zy, a ten w lu­tym 1450 ro­ku na cze­le swo­ich od­dzia­łów wkro­czył do Me­dio­la­nu już ja­ko je­go pra­wo­wi­ty wład­ca.

FONTANNA DI PIAZA CASTELLO PRZED POŁUDNIOWYM WEJŚCIEM DO ZAMKU

P

o dojściu do władzy Francesco Sforza natychmiast przy­stą­pił do roz­bu­do­wy daw­nej sie­dzi­by Vis­con­tich. Ma­jąc w pa­mię­ci nie­na­wiść Me­dio­lań­czy­ków do zam­ku, uza­sad­nił je­go od­bu­do­wę prag­nie­niem upięk­sze­nia mia­sta, a jed­no­cze­śnie obro­ny go przed wro­ga­mi z ze­wnątrz. W 1452 ro­ku wy­zna­czył Flo­rent­czy­ka An­to­nio Aver­li­no, zna­ne­go ja­ko il Fi­la­re­te, do współ­pra­cy z in­ży­nie­ra­mi woj­sko­wy­mi, Gio­van­nim da Mi­la­no, Ja­co­po da Cor­to­na i Mar­co­le­one da No­go­la­ro­lo. Aver­li­no miał za za­da­nie za­pro­jek­to­wać fa­sa­dę od stro­ny mia­sta i wy­so­ką wie­żę cen­tral­ną (Tor­re de Fi­la­re­te), któ­ra wzno­si­ła się nad bra­mą zam­ku. W trak­cie re­ali­za­cji prac to­skań­ski ar­chi­tekt zo­stał jed­nak zwol­nio­ny, a na cze­le pro­jek­tu sta­nął Bar­to­lo­meo Ga­dio, woj­sko­wy ar­chi­tekt cie­szą­cy się za­ufa­niem Sfor­zów. Pier­wot­ne pla­ny fa­sa­dy zo­sta­ły zmo­dy­fi­ko­wa­ne przez Ga­dio tak, aby obej­mo­wa­ły dwie ma­syw­ne okrą­głe na­roż­ne wie­że po­kry­te dia­men­to­wym wzo­rem se­riz­zo, cha­rak­te­ry­zu­ją­cym się pod­wyż­szo­ną od­por­no­ścią na ude­rze­nia po­ci­sków ar­ty­le­ryj­skich. Prze­ciw­ną stro­nę zam­ku ufor­ty­fi­ko­wa­no przez roz­bu­do­wę Ghir­lan­dii, ist­nie­ją­ce­go wcze­śniej mu­ru z epo­ki Vis­con­tie­go, któ­ry wraz z dwo­ma na­roż­ny­mi wie­ża­mi chro­nił wa­row­nię od pół­no­cy.

REKONSTRUKCJA ZAMKU XVI-WIECZNEGO NA PODSTAWIE RYCINY Z OKOŁO 1580 ROKU

P

od rządami następców Francesco Sforzy zintensyfikowano wy­sił­ki zmie­rza­ją­ce do ukoń­cze­nia i upięk­sze­nia re­zy­den­cji ksią­żę­cej. W 1468 ro­ku Ga­le­az­zo Ma­ria, za­pa­mię­ta­ny przez hi­sto­rię z okru­cień­stwa, ty­ra­nii i żą­dzy bo­gac­twa, prze­niósł się do zam­ku wraz ze swym dwo­rem i mał­żon­ką, Bo­ną di Sa­vo­ia, bra­to­wą kró­la Fran­cji Lud­wi­ka XI. W cią­gu za­led­wie kil­ku lat za­koń­czo­no bu­do­wę pa­ła­cu Roc­chet­ta i Dwo­ru Ksią­żę­ce­go, wy­ko­na­no fre­ski w po­ko­jach zam­ko­wych i ude­ko­ro­wa­no ka­pli­cę ksią­żę­cą. W tym cza­sie za­mek skła­dał się z bu­dyn­ków, któ­re ota­cza­ły prze­stron­ny Dzie­dzi­niec Her­bo­wy od stro­ny mia­sta, oraz Apar­ta­men­tów Ksią­żę­cych i ufor­ty­fi­ko­wa­ne­go pa­ła­cu Roc­chet­ta. Gdy w 1476 ro­ku Ga­le­azz­o Ma­ria padł ofia­rą spis­ku, wła­dzę w imie­niu mło­de­go księ­cia Gia­na Ga­le­az­zo (póź­niej­sze­go oj­ca kró­lo­wej Bo­ny) prze­ję­ła wdo­wa po za­dźga­nym no­żem mę­żu. Re­gent­ka prze­nio­sła się wów­czas wraz ze swym dwo­rem do cen­tral­nej wie­ży, w jej opi­nii naj­bez­piecz­niej­szej, któ­rą wcze­śniej pod­wyż­szy­ła, a któ­ra do dziś no­si jej imię (Tor­re di Bo­na). Jej re­gen­cja nie mia­ła jed­nak trwać dłu­go, bo­wiem brat Ga­le­az­za Ma­rii, Lu­do­vi­co Ma­ria Sfor­za, zna­ny ja­ko il Mo­ro, wkrót­ce prze­jął wła­­dzę w mie­ście, ska­zu­jąc Bo­nę wraz z dzieć­mi na wyg­na­nie. Ja­ko ko­ne­ser sztu­ki, il Mo­ro prze­kształ­cił swo­ją me­dio­lań­ską sie­dzi­bę w jed­ną z naj­bar­dziej wy­ra­fi­no­wa­nych re­zy­den­cji swo­ich cza­sów, za­trud­nia­jąc do te­go ce­lu ta­kich ar­ty­stów jak Do­na­to Bra­man­te i Le­onar­do da Vin­ci. Wśród ar­cy­dzieł, bę­dą­cych świa­dec­twem je­go rzą­dów, jest Sa­la del­le As­se Le­onar­da oraz de­ko­ra­cja Sa­li Skar­bów, któ­rą ksią­żę zle­cił Bar­to­lo­meo Su­ar­die­mu, zna­ne­mu rów­nież ja­ko il Bra­man­ti­no.

MEDIOLAN W 1674 ROKU

ZDOBYCIE ZAMKU PRZEZ WOJSKA AUSTRIACKIE W 1706 ROKU (?), RYCINA Z 1707

R

ealizację projektów, mających uczynić zamek jeszcze bar­dziej wy­staw­nym, przer­wa­no w 1497 ro­ku po wkro­cze­niu wojsk fran­cu­skich do mia­sta. Oba­wia­ją­cy się nie tyl­ko Fran­cu­zów ale i wła­sne­go lu­du ksią­żę po­sta­no­wił szu­kać schro­nie­nia na dwo­rze ce­sa­rza Hab­sbur­gów Ma­ksy­mi­lia­na I i ni­gdy już nie wró­cił tu­taj na sta­łe. Pod oku­pa­cją fran­cu­ską wie­ża Fi­la­re­te prze­kształ­co­na zo­sta­ła w ma­ga­zyn amu­ni­cji, co do­pro­wa­dzi­ło do eks­plo­zji, w wy­ni­ku któ­rej część mu­rów zam­ku za­wa­li­ła się, śmierć po­niósł też je­go gu­ber­na­tor. Na­pra­wy znisz­czo­nej wy­bu­chem wa­row­ni pod­jął się wpraw­dzie syn Il Mo­ro, Fran­ce­sco II Sfor­za, jed­nak za­kres prac ogra­ni­czo­ny zo­stał tyl­ko do od­two­rze­nia jej pod­sta­wo­wych za­dań obron­nych i nie obej­mo­wał mię­dzy in­ny­mi re­kon­struk­cji wie­ży. Po od­bu­do­wie gmach prze­stał peł­nić funk­cję re­zy­den­cji ksią­żę­cej. W po­ło­wie XVI wie­ku, w ra­mach pro­wa­dzo­nej pod do­mi­na­cją hisz­pań­ską przez Don Fer­ran­te Gon­za­gę bu­do­wy gwiaź­dzi­stych umoc­nień miej­skich, daw­na sie­dzi­ba ksią­żąt Me­dio­la­nu prze­kształ­co­na zo­sta­ła w roz­le­gły fort, wy­po­sa­żo­ny w 12 ba­stio­nów i mu­ry ze­wnętrz­ne o łącz­nej dłu­go­ści 3 ki­lo­me­trów. W for­cie umiesz­czo­no gar­ni­zon woj­sko­wy, gdzie we­dług ów­czes­nych ry­sun­ków i świa­dectw li­te­rac­kich znaj­do­wa­ły się ap­te­ka, szpi­tal, skle­py, pie­kar­nia, ta­wer­na, a na­wet lo­dow­nia i dwa ko­ścio­ły. Kosz­ty utrzy­ma­nia gar­ni­zo­nu zmu­sze­ni by­li po­no­sić miesz­kań­cy mia­sta.

PIĘKNY WIDOK TWIERDZY 'Z LOTU PTAKA', 1743-50

ZAMEK NA OBRAZIE BARNARDO BELOTTO, ZWANEGO CANALETTO, NADWORNEGO MALARZA KRÓLA STANISŁAWA AUGUSTA PONIATOWSKIEGO I AUTORA WIELU WIDOKÓW XVIII-WIECZNEJ WARSZAWY

P

odczas hiszpańskiej wojny o sukcesję w 1706 roku Eu­ge­nio Sa­bau­dzki pod­bił Me­dio­lan w imie­niu ce­sa­rza Jó­ze­fa I. Dla twier­dzy nie­wie­le się jed­nak zmie­ni­ło, po­za na­ro­do­wo­ścią je­go użyt­ko­wni­ków – pod okiem Aus­tria­ków wy­strój z epo­ki Sfor­zy na­dal po­pa­dał w ru­inę i do­zna­wał roz­le­głych znisz­czeń, sys­te­ma­tycz­nie po­gar­szał się stan su­fi­tów, fres­ków i sztu­ka­te­rii. Bia­ły po­sąg św. Ja­na Ne­po­mu­ce­na jest ostat­nim śla­dem oku­pa­cji aus­triac­kiej na zam­ku. Zo­stał on za­mó­wio­ny przez do­wód­cę twier­dzy An­ni­ba­le Vis­con­tie­go i mo­żna go zo­ba­czyć na Dzie­dziń­cu Ho­no­ro­wym w po­bli­żu pa­ła­cu. Na­dej­ście ar­mii fran­cus­kiej w ma­ju 1796 ro­ku spo­wo­do­wa­ło pa­ni­kę ce­sa­rza Fran­cisz­ka II, któ­ry wy­co­fał z Me­dio­la­nu więk­szość swo­ich od­dzia­łów, po­zo­sta­wia­jąc gar­ni­zon w si­le 2000 żoł­nie­rzy za­opat­rzo­nych w 152 ar­ma­ty, 300 ton pro­chu, 11 000 ka­ra­bi­nów i 100 sztuk by­dła. Gru­pa lo­kal­nych zwo­len­ni­ków re­pu­bli­kań­skiej Fran­cji pró­bo­wa­ła sztur­mo­wać wzgar­dzo­ną twier­dzę, któ­rą uwa­ża­li za swo­ją Ba­sty­lię, lecz atak ten jesz­cze zo­stał od­par­ty. W okre­sie pa­no­wa­nia na­po­le­oń­skie­go kom­pleks zam­ko­wy na­dal słu­żył ja­ko ko­sza­ry, zbu­rzo­no jed­nak więk­szość for­ty­fi­ka­cji ze­wnętrz­nych zam­ku, a wnę­trza ma­ksy­mal­nie do­sto­so­wa­no do bie­żą­cych po­trzeb, bez wzglę­du na ich prze­szłość i ory­gi­nal­ne prze­zna­cze­nie. W ten spo­sób m.in. ka­pli­ca ksią­żę­ca zo­sta­ła prze­kształ­co­na w staj­nię.

PRZED ZAMKIEM, MALOWIDŁA Z LAT 1795 I 1860

W

czasie tak zwanych Pięciu Dni MediolanuPowstanie w Mediolanie – jeden z epizodów Wiosny Ludów, który miał miejsce w dniach 18–22 marca 1848 roku. 18 marca tłumy powstańców zajęły pałac rządowy, kierując się na ratusz. Punktem zapalnym stało się ostrzelanie manifestantów przez austriacki patrol, co doprowadziło do spontanicznego powstania. W odpowiedzi wojsko austriackie rozpoczęło ostrzał miasta po czym rozpoczęło walki uliczne. Dnia 22 marca w rejon miasta nadciągnęła armia piemoncka, co spowodowało wycofanie się Austriaków. Straty powstańców wyniosły 424 zabitych oraz 600 rannych, Austriacy stracili 181 zabitych, 235 rannych oraz 180 zaginionych. (18-22 marca 1848) za­mek funk­cjo­no­wał ja­ko wię­zie­nie dla aresz­to­wa­nych przez Au­stria­ków uczest­ni­ków za­mie­szek (po wy­co­fa­niu się wojsk Hab­sbur­gów w róż­nych je­go czę­ściach od­kry­to sto­sy ciał, za­rów­no męż­czyzn, jak i ko­biet). W 1859 ro­ku, kie­dy woj­ska au­striac­kie osta­tecz­nie ska­pi­tu­lo­wa­ły, do for­te­cy wdar­li się oko­licz­ni miesz­kań­cy, ra­bu­jąc broń, wy­po­sa­że­nie i pie­nią­dze prze­zna­czo­ne dla gar­ni­zo­nu woj­sko­we­go. Po zjed­no­cze­niu Włoch w dru­giej po­ło­wie XIX wie­ku za­mek prze­szedł na wła­sność mia­sta. Dłu­go za­sta­na­wia­no się, jak wy­ko­rzy­stać ten ogrom­ny te­ren – osta­tecz­nie pod­ję­to de­cy­zję o usu­nię­ciu po­zo­sta­ło­ści no­wo­żyt­nych umoc­nień i re­kon­struk­cji bu­dow­li w ce­lu przy­wró­ce­nia jej for­my z po­ło­wy XVI stu­le­cia. Uw­zględ­nia­ła ona m.in. re­no­wa­cję mu­rów ze­wnętrz­nych, od­two­rze­nie ory­gi­nal­nych fa­sad i po­dzia­łów wnętrz, pod­wyż­sze­nie ist­nie­ją­cych wież, a tak­że peł­ną od­bu­do­wę Tor­re de Fi­la­re­te, któ­rej uro­czy­ste otwar­cie na­stą­pi­ło w dniu 24 wrze­śnia 1905 ro­ku. Na pół­noc od zam­ku, w miej­scu utwo­rzo­nych przez Fran­cu­zów te­re­nów pa­rad­nych za­ło­żo­no Par­co Sem­pio­ne, je­den z naj­więk­szych ob­sza­rów zie­lo­nych w mie­ście. Obec­na for­ma tej im­po­nu­ją­cej bu­dow­li jest wy­ni­kiem prac pro­wa­dzo­nych po dru­giej woj­nie świa­to­wej, po znisz­cze­niach do­ko­na­nych przez lot­nic­two alianc­kie w 1943 ro­ku.

DZIEDZINIEC HERBOWY NA FOTOGRAFIACH Z LAT 80. I 90. XIX WIEKU (NA ZDJĘCIU WYŻEJ STAN PRZED REWITALIZACJĄ),
FOTOGRAFIE PRZEDSTAWIAJĄ ROCCHETTĘ I TORRE DI BONA

NA PIERWSZYM PLANIE WIEŻA DI SANTO SPIRITO PRZED RENOWACJĄ, FOTOGRAFIA Z 1895 ROKU

ARCHITEKTURA

C

astello Sforzesco charakteryzuje nieskomplikowany, czwo­ro­kąt­ny plan, a je­go do­mi­nan­tę sta­no­wią dwie smu­kłe wie­że: umiesz­czo­na cen­tral­nie nad po­łu­dnio­wą bra­mą Tor­re de Fi­la­re­te oraz wy­sta­ją­cą z po­łu­dnio­wej ścia­ny pa­ła­cu Tor­re di Bo­na. Ze wzglę­du na swój cha­rak­te­ry­stycz­ny i roz­po­zna­wal­ny kształt, wie­ża, któ­ra za­wdzię­cza swo­ją na­zwę ar­chi­tek­to­wi An­to­nio Ave­ru­li­no, zna­ne­mu rów­nież ja­ko il Fi­la­re­te, sta­ła się sym­bo­lem Me­dio­la­nu. Po od­bu­do­wie w 1905 ro­ku po­świę­co­no ją kró­lo­wi Um­ber­to I, za­mor­do­wa­ne­mu za­led­wie 5 lat wcześ­niej w Mon­zie. Jej ele­wa­cję ze­wnętrz­ną zdo­bi ze­gar, któ­re­go pro­mien­ny mo­tyw słoń­ca in­spi­ro­wa­ny był her­bem Sfor­za, a tak­że umiesz­czo­ny w ni­szy po­sąg Świę­te­go Am­bro­że­go i mar­mu­ro­wa płas­ko­rzeź­ba kró­la Um­ber­to na ko­niu. Dru­ga z wież, Tor­re di Bo­na, usta­wio­na jest na po­łą­cze­niu skrzy­deł pół­noc­no-wschod­nie­go i po­łu­dnio­wo-za­chod­nie­go, co umoż­li­wia jej kon­tro­lę nad ca­łym bu­dyn­kiem. Oprócz funk­cji obron­nej, wie­ża słu­ży­ła rów­nież ja­ko wię­zie­nie, o czym świad­czą drzwi wy­po­sa­żo­ne w otwór szpie­gow­ski, któ­ry dziś mo­żna zo­ba­czyć na klat­ce scho­do­wej.

TORRE DE FILARETE

TORRE DI BONA

O

bydwie budowle oddziela rozległa przestrzeń udekorowanego frag­men­ta­mi po­są­gów Dzie­dziń­ca Her­bo­we­go (Cor­ti­le del­le Ar­mi), skąd ry­su­je się wi­dok na po­łu­dnio­we ele­wa­cje dwóch pięt­na­sto­wiecz­nych pa­ła­ców: Roc­chet­tę w czę­ści za­chod­niej oraz umiesz­czo­ną w na­roż­ni­ku pół­noc­no-wschod­nim Cor­te Du­ca­le. Cor­te Du­ca­le (Dwór Ksią­żę­cy) by­ła pier­wot­nie użyt­ko­wa­na ja­ko re­zy­den­cja wład­ców Me­dio­la­nu; po­sia­da dzie­dzi­niec z dwie­ma log­gia­mi, z któ­rych jed­na no­si na­zwę Log­gia­to dell'Ele­fan­te z po­wo­du obec­no­ści fre­sku sło­nia za­pro­jek­to­wa­ne­go przez tos­kań­skie­go ar­chi­tek­ta Be­ne­det­to Fer­ri­ni w 1473 ro­ku. Bar­dziej ma­syw­na Roc­chet­ta przez krót­ki czas słu­ży­ła za schro­nie­nie Bo­ny di Sa­vo­ia (gdy za­mor­do­wa­no jej mę­ża), za­nim ta prze­nio­sła się do bez­piecz­niej­szej wie­ży Tor­re di Bo­na. Pa­łac z je­go wy­so­ki­mi i bez­okien­ny­mi ścia­na­mi spra­wia od ze­wnątrz wra­że­nie ma­łej twier­dzy. Po­zor­nej lek­ko­ści na­bie­ra do­pie­ro z per­spek­ty­wy dzie­dziń­ca dzię­ki trzem por­ty­ko­wym skrzy­dłom, w któ­rych, zgod­nie z ży­cze­niem Ga­le­az­zo Ma­ria Sfor­zy, ko­lum­ny ozdo­bio­no her­ba­mi ro­dzin Vis­con­ti i Sfor­za.

CORTE DUCALE - DWÓR KSIĄŻĘCY

NA DZIEDZIŃCU ROCCHETTY

W

arownię otacza wysoki, regularny mur obronny, w którego narożnikach osa­dzo­no czte­ry im­po­nu­ją­ce wie­że. Szcze­gól­ną uwa­gę przy­ku­wa­ją po­kry­te rus­ty­kal­nym se­riz­zo po­łu­dnio­we cy­lin­drycz­ne Tor­rio­ne del Car­mi­ne oraz Tor­rio­ne di San­to Spi­ri­to, z któ­rych każ­da mie­ści sześć skle­pio­nych izb i ce­le wię­zien­ne. Od pół­no­cy do­stę­pu do zam­ku bro­ni­ły kwa­dra­to­we Tor­re Ca­ste­la­na i Tor­re Fal­co­nie­ra, miesz­czą­ce skar­biec Sfor­zów (Ca­stel­la­na) i tzw. Po­kój Drew­nia­nych Ta­blic (Sa­la del­le As­se, Fal­co­nie­ra). Na­roż­nik ochra­nia­ny przez Tor­re Fal­co­nie­ra wy­po­sa­żo­ny był w most z log­gią łą­czą­cy Cor­te Du­ca­le z Cor­ti­le del­la Ghir­lan­da, ma­łym dzie­dziń­cem usy­tu­owa­nym już po­za głów­ną li­nią ob­wa­ro­wań. Ghir­lan­da bo­wiem by­ła mu­rem ze­wnętrz­nym, uzu­peł­nio­nym o dwie okrąg­łe wie­że obron­ne i za­da­szo­ną dro­gę, chro­nią­cą za­mek od stro­ny pół­noc­nej. Obec­nie ten ele­ment umoc­nień już nie ist­nie­je – po­zo­sta­ły z nie­go je­dy­nie skrom­ne re­lik­ty na­roż­nych wież i po­zo­sta­ło­ści bra­my. Za­mek był wy­po­sa­żo­ny w dwie fo­sy: oka­la­ją­cą mu­ry fo­sę ze­wnętrz­ną oraz dru­gą, węż­szą i płyt­szą fo­sę od­dzie­la­ją­cą Dzie­dzi­niec Ar­mii od Cor­te Du­ca­le i Roc­chet­ty (obec­nie zwa­ną 'mar­twą fo­są').

DAWNA FOSA ZEWNĘTRZNA W PÓŁNOCNEJ CZĘŚCI ZAMKU

PLAN ZAMKU W MEDIOLANIE: 1. TORRE DE FILARETE, 2. TORRIONE DI SANTA SPIRITO, 3. TORRIONE DEL CARMINE, 4. TORRE CASTELANA, 5. TORRE FALCONIERA, 6. BRAMA WJAZDOWA NA DWÓR KSIĄŻĘCY, 7. TORRE DI BONA, 8. CORTE DUCALE (DWÓR KSIĄŻĘCY), 9. ROCCHETTA, 10. TORRE DELLA COLUBRINA, 11. TORRE DELLA VITTORIA, 12. RIVELINO VERSO IL GIARDINO, 13. MUR MIEJSKI, 14. GHIRLANDA, 15. FOSA ZEWNĘTRZNA, 16. FOSA WEWNĘTRZNA

STAN OBECNY

W

spółcześnie zamek Sforzów w Mediolanie to ogrom­ny kom­pleks mu­ze­al­ny, miesz­czą­cy w swo­ich mu­rach aż sie­dem róż­nych pla­có­wek: Mu­seo d`Ar­te An­ti­ca - Mu­ze­um Sztu­ki An­tycz­nej, Pi­na­ko­te­ka Ca­stel­lo Sfor­zes­co – słyn­ną Ga­le­rię Obra­zów z ko­lek­cją dzieł Mi­cha­ła Anio­ła, Ca­na­let­to, Ty­cja­na i Tin­to­ret­to, Mu­seo del­le Ar­te De­co­ra­ti­ve - Mu­ze­um Sztu­ki Użyt­ko­wej, Mu­seo de­gli Stru­men­ti Mu­si­ca­li - Mu­ze­um In­stru­men­tów Mu­zycz­nych, Mu­seo Egi­zio - Mu­ze­um Egip­skie, Mu­seo dei Mo­bi­li e del­le Scul­tu­re Lig­née – Mu­ze­um Me­bli i Rzeź­by w Drew­nie oraz Mu­seo del­la Pre­isto­ria e Pro­to­sto­ria - Mu­ze­um Pre­hi­sto­rycz­ne. Funk­cjo­nu­je tu­taj rów­nież bi­blio­te­ka Tri­vul­zia­na po­sia­da­ją­ca w swo­ich zbio­rach rę­ko­pis Co­dex Tri­vul­zia­nus Le­onar­da da Vin­ci.

NA ZAMKU W MEDIOLANIE

DOJAZD

C

astello Sforzesco stoi w samym sercu Mediolanu, około 1 ki­lo­me­tra na pół­noc­ny za­chód od Piaz­za il Du­omo (Plac Ka­te­dral­ny). Ze wzglę­du na roz­mia­ry mia­sta nie po­le­cam wjaz­du sa­mo­cho­dem do je­go za­tło­czo­ne­go, cias­ne­go cen­trum. Sam zresz­tą zde­cy­do­wa­łem się przy­je­chać tu­taj po­cią­giem, nie je­stem więc w sta­nie po­le­cić żad­ne­go z miej­skich par­kin­gów. Oso­by wy­bie­ra­ją­ce ko­mu­ni­ka­cję pu­blicz­ną mo­gą wy­siąść na przy­stan­ku me­tra Cai­ro­li Ca­stel­lo, usy­tu­owa­nym w po­bli­żu po­łu­dnio­wej bra­my, na głów­nej osi wjaz­do­wej na dzie­dzi­niec. Po wi­zy­cie na zam­ku zwie­dza­nie po­zo­sta­łej czę­ści mia­sta mo­żna już re­ali­zo­wać na pie­cho­tę.

PRZEPIĘKNA DUOMO DI MILANO, NAJSŁYNNIEJSZA BUDOWLA W MIEŚCIE

TUŻ OBOK NIEJ MIEŚCI SIĘ EKSKLUZYWNA GALERIA WIKTORA EMANUELA II...

...GDZIE NA PRZYKŁAD MOŻNA KUPIĆ SOBIE TAKĄ TOREBKĘ...ZA RÓWNOWARTOŚĆ 25,000 ZŁOTYCH

źródło: en.wikipedia.org, pl.wikipedia.org, www.milanocastello.it, en.wikiarquitectura.com

tekst: 2021
fotografie: 2017
© Jacek Bednarek