|
DWÓR W BYKACH PRZY 12-STOPNIOWYM MROZIE, WIDOK OD POŁUDNIOWEGO WSCHODU
|
|
ołożona dziś w granicach miasta Piotrkowa dawna wieś Byki wzmiankowana była w źródłach pisanych po raz pierwszy w 1416 roku jako własność prywatna rodu Jaxa-Bykowskich herbu Gryf. Nie wiadomo dokładnie, jak wyglądało średniowieczne założenie mieszkalne, bowiem najwcześniejsze przekazy na temat zamku pochodzą z roku 1604 i dotyczą raczej jego późnorenesansowej modernizacji, realizowanej przez wojewodę sieradzkiego Jana Stanisława Bykowskiego i jego małżonkę - kasztelankę łęczycką Petronelę z Małachowic Małachowską. Z początkiem XVIII stulecia dwór przeszedł na własność rodu Wężyków, którzy jednak w niej nie mieszkali. Opuszczona, pozbawiona opieki i niezbędnych remontów chyliła się ku ruinie i przypuszczalnie czekałaby ją powolna dekapitalizacja, a w finale - rozbiórka, gdyby w połowie XIX wieku nie znaleźli się chętni do zainwestowania w stare mury. W 1847 zamek kupili Jeziorańscy i częściowo odbudowali, choć kierując się przede wszystkim względami użytkowymi zatarli oni wówczas niektóre cechy stylowe. Podczas pierwszej wojny światowej w Bykach stacjonowały oddziały niemieckie, swój pobyt akcentując dewastacją wnętrz pierwszego piętra. Dalsze zniszczenia przyniosła druga wojna - zawaleniu uległ wówczas północny odcinek budowli, co pociągnęło za sobą konieczność rozbiórki fragmentu baszty. Po nadejściu komuny czerwonej dwór z rąk ostatniego prywatnego właściciela, Maksyma Czarneckiego, przeszedł na własność państwa i został w latach 1959-1964 starannie odrestaurowany. Po remoncie umieszczono w nim Technikum Rolnicze, następnie Policealne Studium Weterynaryjne i Zasadniczą Szkołę Ogrodniczą, a od roku 1980 zamek w Bykach jest siedzibą Ośrodka Doradztwa Rolniczego
|
|
ZNISZCZONE POŁUDNIOWE SKRZYDŁO DWORU BYKOWSKICH, FOTOGRAFIA Z 1957 ROKU
|
|
ie wiadomo dziś dokładnie, jak wyglądało pierwotne założenie mieszkalno-obronne Jaxa-Bykowskich. Być może najstarszy element obecnego dworu stanowi kamienna, licowana cegłą baszta, której powstanie historycy datują na drugą połowę XVI wieku. Baszta posiada plan kwadratu wspartego filarem przyporowym, by na wysokości pierwszego piętra przejść w sześciobok - o jej obronnym charakterze świadczą zachowane do dziś otwory strzelnicze. Zbudowany na planie wydłużonego prostokąta ceglany zamek dawniej posiadał cztery baszty, po modernizacjach pozostały jedynie dwie: wspomniana północna baszta obronna i kwadratowa baszta południowa, przypuszczalnie pełniąca dawniej rolę prywatnej kaplicy. W części środkowej, zarówno w elewacji wschodniej, jak i od zachodu, znajduje się dwupiętrowy ryzalit bramny - być może ślad po dawnej wieży - przy czym główny wjazd do zamku prowadził prawdopodobnie od wschodu, tutaj bowiem portal bramny ujęty został w reprezentacyjne boniowane półkolumny i przyozdobiony ornamentem plecionkowym oraz efektownym maszkaronem. Portal w elewacji zachodniej otrzymał dekoracje z motywem roślinnym: owocami, liśćmi gronowymi oraz szyszkami. Cały budynek nakryto dwu- (część mieszkalna), cztero- (ryzalit, kaplica) i sześciospadowym dachem z czerwonej dachówki. Od południa i zachodu otacza go park, który dawniej był większy i prawdopodobnie nawodniony kanałami.
|
|
PLAN ZAMKU WG W. JANKOWSKIEGO
|
ktualnie w zamku mieści się siedziba Powiatowego Zespołu Doradztwa Rolniczego w Bratoszewicach. Obiekt nie jest udostępniony do zwiedzania, ale z racji jego przeznaczenia wejście do środka nie stanowi większego problemu. To w tygodniu. W dni wolne pozostaje jedynie dostęp do parku i bezpośredniego otoczenia dworu.
|
Powiatowy Zespół Doradztwa Rolniczego
97-300 Piotrków Trybunalski
ul. Kasztelańska 9
tel.: 044 646 10 48 w. 83, 81, 82
Biuro czynne:
poniedziałek – piątek 7.00-15.00
|
DWÓR W BYKACH, STAN W 2005 ROKU
|
wór znajduje się w północnej części miasta, nieopodal drogi krajowej S8. Jadąc z Łodzi po minięciu tablicy "Piotrków Trybunalski" trzeba skręcić w drugą ulicę po prawej stronie (ul. Kasztelańska), a następnie jechać około 500 metrów. Na miejscu niewielki darmowy parking. (mapa zamków)
|
1. I. T. Kaczyńscy: Zamki w Polsce północnej i środkowej, Muza SA 1999
2. L. Kajzer: Małe czy duże, czyli o tzw. zamkach rycerskich na Niżu Polskim
3. A. R. Sypek: Zamki i warownie ziemi mazowieckiej, TRIO 2002
4. Piotrków Trybunalski i okolice - przewodnik, it 1997
|
WIDOK OD WSCHODU NA DAWNE ZAŁOŻENIE OBRONNE JAXA-BYKOWSKICH
|
W pobliżu:
Piotrków Trybunalski - zamek królewski XVIw., 5 km
Sulejów - warowne opactwo pocysterskie XIII-XVIw., 21 km
Ujazd - relikty zamku rycerskiego XVw. (w bryle pałacu), 27 km
Pabianice - dwór kapituły krakowskiej XVIw., 36 km
Majkowice - ruina dworu obronnego XVIw., 40 km
Bąkowa Góra - ruina dworu obronnego XVw., 41 km
|
tekst: 2005
fotografie: 2005
© Jacek Bednarek
|
|